Groep aan vakbondsleden is nu bijna net zo groot als aantal zzp'ers

Het aantal werkenden dat aangesloten is bij een vakbond, blijft hard dalen. De groep aan vakbondsleden is nu bijna net groot als het aantal zzp'ers, namelijk rond de 1,4 mln. mensen. Desalniettemin is de zzp'er heel anders gepositioneerd in de polder dan de medewerker in loondienst.

Aantal leden van vakbonden loopt sterk terug

Om representatief te kunnen zijn als vakbond, is het belangrijk dat mensen lid zijn. Op die wijze kun je 'namens' de leden spreken. Het aantal werknemers dat bij de FNV vakbond aangesloten was in 2020, daalde met 10% tot 915.000. De CNV vakbond noteerde een ledenverlies van ruim 4%. Sinds 1966 zijn er niet zo weinig werkenden lid geweest van een vakbond. Op dit moment zijn zo'n 1,5 mln. mensen die werken in loondienst, lid van een vakbond.

Lees ook: Vakbonden weten uittocht van leden niet te stelpen

Representativiteit vakbonden loopt terug

De werkzame beroepsbevolking is zo'n 9 miljoen en als je daar de 1,3 miljoen zzpers vanaf trekt, dan hou je grofweg zo'n 7,7 miljoen werkenden in loondienst over. Daarmee  is nog geen 20% van alle werknemers in een dienstverband lid van een vakbond. De representativiteit van vakbonden loopt dus stevig terug. Aan de andere kant is de groep zzpers in Nederland bijna net zo groot als de groep aan vakbondsleden, namelijk zo'n 1,3 miljoen. Je zou daarmee tot het standpunt kunnen komen dat in het gesprek over de arbeidsmarkt, zzp'ers eenzelfde stem krijgen in het debat als mensen in loondienst.

Hoe zijn de SER zetels verdeeld?

De belangrijkste overlegtafel over de arbeidsmarkt, is de Sociaal Economische Raad. "In de SER werken ondernemers, werknemers en onafhankelijke kroonleden samen.", zo valt te lezen op de website. In de SER zitten in totaal 33 leden, waaronder 11 ondernemersleden ('werkgevers'), 11 werknemersleden ('werknemers') en 11 onafhankelijke deskundigen, kroonleden genoemd. Aan de kant van de werkgevers zit ZZP belangenorganisatie PZO met één zetel en aan de zijde van de werknemers zit ZZP belangenorganisatie FNV Zelfstandigen met één zetel. Deze twee zetels zijn als het ware gegund door werkgevers en werknemers bonden aan de ZZP belangenorganisaties. Het zijn geen zetels die puur voor zelfstandigen zijn ingericht en daarmee bepalen in feite de werkgevers en werknemers bonden wie er op die stoel mag zitten.

Vertegenwoordiging van werkenden binnen de SER is scheef

ZZP'ers zijn ondernemend, maar geen werkgever en ze zijn geen werknemer. Ze passen vanuit dat perspectief niet echt binnen de huidige indeling van de SER. Het is interessant dat ondanks dat de groep aan vakbondsleden nu bijna net groot als aantal zzp'ers is, de indeling binnen de SER tot op heden niet gewijzigd wordt. Van de 11 leden namens werknemers vakbonden, is 1 zetel (9%) 'gegund' aan een zzp belangenorganisatie. Ondanks dat de achterban aan werknemers van die werknemers vakbond bijna net zo groot is als de groep zzp'ers zelf.

Wat wordt hieraan gedaan?

De SER grijpt niet in door de verhoudingen binnen de ledengroep te wijzigen, maar plaatste onlangs wel een algemene oproep voor nieuwe leden vanuit 'maatschappelijke organisaties'. Deze oproep gaat dus niet strikt over zzp belangen organisaties, maar is veel ruimer beschreven dan dat. Toch zal de SER iets moeten. Een aangenomen motie van Judith Tielen heeft druk gezet op de inrichting van de SER. Haar Kamermotie heeft het over een ‘eigenstandige’ positie voor vertegenwoordigers van zelfstandigen. 'Gunning' van een zetel vanuit werkgevers of werknemers past daar niet bij. Zeker nu de representativiteit van vakbonden steeds verder terugloopt, is de vraag hoe zelfstandigen als wezenlijk onderdeel van de arbeidsmarkt aan de overlegtafel plaats mogen nemen.

Lees ook: VZN en Werkvereniging willen in de SER