In palliatieve terminale zorg zijn verzorgenden onmisbaar

Verzorgenden die in de wijkverpleging of verpleeghuiszorg werken, hebben dagelijks te maken met bewoners in hun laatste levensdagen. In palliatieve terminale zorg hebben zij een cruciale rol. In dit artikel vertelt Alice van Urk, zorgverlener in  verpleeghuiszorg, over haar ervaringen met palliatieve terminale zorg en de rol van verzorgenden. "Verzorgenden zijn onmisbaar voor cliënten in de laatste levensfase ", vindt Alice.

Iemand begeleiden in die laatste levensdagen, is het mooiste dat er is

Iemand begeleiden in die laatste levensdagen, is het mooiste dat er is, vertelt Alice. Op haar 36^e heeft ze de verzorgende IG- opleiding gedaan en 6 jaar als verzorgende gewerkt. Daarna is ze opgeleid als verpleegkundige en werkt nu al jaren met veel plezier bij Zorgcentrum Talma in Urk. De uitnodiging van ZonMW om mee te doen aan een project over palliatieve zorg in het verpleeghuis, sprak haar direct aan. "Verzorgenden zijn steeds in de buurt van cliënten en merken als eersten benauwdheid, pijn of rusteloosheid op". Dat maakt hen onmisbaar in de palliatieve terminale zorg, weet Alice uit eigen ervaring.

Het project palliatieve zorg in verpleeghuizen kwam als geroepen

Deelnemen aan het project palliatieve zorg in verpleeghuizen kwam als geroepen voor Alice en haar collega's. Alice vertelt: “We hadden toen net een heftige casus gehad in de palliatieve terminale zorg. Daarom kozen wij ervoor om hulp te vragen bij het beter organiseren van die zorg. De beschikbare meetinstrumenten die ze ons voorlegden, waren niet geschikt voor ons en de artsen van het verpleeghuis. We hadden iets anders nodig". In overleg met Lotje, projectleider bij ZonMW, zijn ze op het idee gekomen om concrete doelen voor de palliatieve terminale zorg te ontwerpen. Daarmee willen ze bereiken dat cliënten die laatste levensdagen zo comfortabel mogelijk kunnen doorbrengen.

Wat is nodig om laatste levensdagen zo comfortabel mogelijk door te brengen?

Alice en haar collega's hebben, na wikken en wegen,  10 doelen benoemd voor de verzorging en begeleiding in de laatste levensfase. Denk aan doelen zoals:

• De zorgvrager is niet/nauwelijks rusteloos;
• De ademhaling van de zorgvrager wordt niet bemoeilijkt door bv. slijmvorming;
• Er is aandacht voor het (psychisch) welbevinden van zowel de zorgvragers als de naasten van de zorgvrager (mantelzorg).

Vervolgens zijn deze doelen uitgewerkt in observaties en zijn er acties benoemd. De verzorgenden rapporteren de observaties in het cliëntdossier, zodat iedereen die kan lezen. Meerdere acties voeren de verzorgenden zelf uit, maar zij kunnen ook de arts oproepen of de betrokkenheid vragen van naasten, mantelzorgers en vrijwilligers.  Alice vertelt dat ze nu al een tijd met deze doelen werken en het loopt heel goed. Alle betrokkenen dragen eraan bij de cliënten zoveel mogelijk comfort te geven.

Voorlichting voor cliënten en naasten over palliatieve terminale zorg is noodzakelijk

Zorgcentrum Talma heeft een voorlichtingsfolder `stervensfase voor naasten en familie'. Door die voorlichting snapt de familie de palliatieve terminale fase beter. Ze begrijpen bijvoorbeeld dat hun naaste geen last heeft van het niet eten en drinken of weinig merkt van benauwdheid. En dat palliatieve sedatie het leven van de cliënt niet verkort, maar het lijden verlicht in de stervensfase. Om de familie over morfine te informeren is er een folder 'fabels over morfine'. Met goede voorlichting en gesprekken is er meer vertrouwen ontstaan. Daardoor is de onrust voor familie rond de terminale fase verminderd.  "Ze weten ons nu goed te vinden", zegt Alice. Alle verzorgenden pakken hun rol op, ook al moeten ze ook nog dagelijks enige schroom overwinnen. Maar dan helpen ze elkaar.

Dit is een ervaring om nooit meer te vergeten

Om de laatste levensdagen zo comfortabel mogelijk door te kunnen brengen, vragen we altijd naar de wensen van de familie. Alice vertelt over een situatie die haar erg heeft geraakt. Toen ze verwachtte dat de client nog enkele uren te leven had, vroeg ze de familie wat zij nodig hadden. Op die vraag antwoordde de familie “rust”. De verzorging zou niet ongevraagd de kamer van de cliënt inkomen was de afspraak. "Dat maakte me wat onrustig", vertelt Alice.  Verzorgen en begeleiden doe je automatisch, maar soms moet je een stapje terug doen. Dan gun je de familie en cliënt rust en tijd om afscheid te nemen. De familie weet dat je er voor hen bent als het nodig is. Deze familie vertelden 0ns later, dat het heel bijzonder was geweest om in alle rust afscheid te kunnen nemen van hun geliefd familielid.

Tips voor zzp-verzorgenden

Verdiep je in Palliatieve zorg. Dan kun je je eigen doelen bepalen voor jouw begeleiding en verzorging van cliënten. De Patiëntenfederatie heeft een interessant  e-book met de titel 'Praat op tijd over het levenseinde'.  Radboud MC biedt  duidelijke informatie over kenmerken van de stervensfase. Op de website van ZonMW vind je informatie over de Sigma methodiek met instrumenten die gericht zijn op kwaliteit van leven en comfort in de palliatieve terminale zorg.

E-learnings. Verzorgenden kunnen op Palliaweb  diverse e-learnings vinden over palliatieve terminale zorg.

Kies je voor zorg verlenen in de terminale zorg?  Sommige zzp 'ers in de zorg kiezen ervoor om uitsluitend te werken met voor cliënten die terminale zorg nodig hebben. Wil je meer weten over terminale zorg in de thuiszorg, lees dan dit artikel. En wil je als beginnen als zzp 'er in de palliatieve terminale zorg, dan is het nuttig om dit artikel te lezen.

Lees ook: Omgaan met de dood van cliënten. Wat ervaren zorgverleners?