Inspectie: voorkomen diplomafraude eindverantwoordelijkheid zorgorganisatie

De Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft gisteren een brief verspreid over de toegenomen fraude met nepdiploma's in de zorg. Het aantal meldingen is vorig jaar meer dan verdubbeld. In de brief stelt de Inspectie: voorkomen diplomafraude is en blijft de eindverantwoordelijkheid van zorgorganisaties.

Toegenomen diplomafraude, vooral zzp'ers via bemiddeling

In een brief valt te lezen dat de Inspectie zich zorgen maakt over het toegenomen aantal meldingen met nepdiploma's en valse VOG's. In 2022 kreeg de IGJ 95 meldingen over diplomafraude en 11 meldingen over een vervalste Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Het betreft met name meldingen vanuit de sectoren Gehandicaptenzorg, Jeugdzorg, de GGZ en de VVT. Het aantal meldingen is een ruime verdubbeling van voorgaande jaren. In bijna alle gevallen betreft het zzp'ers in de zorg die zich via bemiddelingsbureaus hebben laten inhuren, aldus de IGJ. Dit is mogelijk omdat zorgorganisaties de vergewisplicht delegeren naar bemiddelingsbureaus.

"Zorgaanbieders vertrouwen op screening door bemiddelingsbureaus"

Een belangrijke zin in de brief is dat volgens de Inspectie, 'zorgaanbieders erop vertrouwen dat bemiddelingsbureaus hun zzp'ers goed screenen'. De praktijk leert dat er een zeer grote diversiteit zit in de kwaliteit, aanpak en constructies die bemiddelaars hanteren. Het is lang niet zo dat een zorgaanbieder precies weet hoe de bemiddelaar het screeningsproces heeft georganiseerd en hoe de geldigheid van diploma's en VOG's wordt getoetst. Zo zijn er bemiddelingsbureaus die hun kandidaten fysiek spreken en zeer uitgebreid screenen, maar merken we in de praktijk ook dat zorgmedewerkers op afstand worden ingeschreven en direct aan de slag kunnen. Ook merken we dat zorgaanbieders zeer divers omspringen met de contractering van bemiddelingsbureaus. In een aantal gevallen is een relatie tussen bemiddelingsbureau en zorgorganisatie zonder verdere waarborgen al voldoende om te mogen starten. Dit tot onvrede van bureaus die juist veel tijd, geld en energie steken in het borgen van de kwaliteit van kandidaten.

Diplomafraude eindverantwoordelijkheid zorgorganisatie

Halverwege vorig jaar publiceerde RTL een artikel over een zorgorganisatie die ná diplomafraude strenger werd op zzp'ers. "Het was voor ons reden tot verdere aanscherping van de controles. Voor ons is het namelijk van essentieel belang dat de kwaliteit van zorg voor cliënten gewaarborgd is.", waarmee een beeld werd geschetst dat scherpe controles niet de norm zijn. Hiermee ontweken zorgaanbieders hun eigen verantwoordelijkheid en suggereerden zij dat diplomafraude de schuld is van zzp'ers in de zorg. De Inspectie herhaalt nu in haar schrijven dat zorgorganisaties altijd al eindverantwoordelijk waren en blijven voor het voorkomen van diplomafraude. "De wetgever heeft deze verantwoordelijkheid (vergewisplicht, red.) nadrukkelijk bij u neergelegd en niet bij bemiddelingsbureaus", zo stelt de Inspectie. Verschuilen achter bureaus of achter zzp'ers is er dus niet bij voor zorgaanbieders. We schreven al eerder dat het ons opvalt dat zorgorganisaties weinig eisen stellen aan zzp-ers in de zorg.

Meldpunt diplomafraude opgeheven

Is die afhankelijkheid van bureaus wel echt noodzakelijk, zou je je af kunnen vragen. Is het niet mogelijk dat zorgaanbieders samenwerken om onbetrouwbare kandidaten te registreren en af te vangen? Het tegengestelde werd vorig jaar waar, toen het Waarschuwingsregister Zorg en Welzijn.. stopte. In een poging om het register wettelijk verplicht te maken, is het tegenovergestelde gebeurd. Het register is verdwenen omdat zorgorganisaties het niet meer zagen zitten. Het Waarschuwingsregister zorg en welzijn was de enige manier waarop zorgorganisaties zelf fraude met diploma's en VOG's in kaart brachten. De Inspectie is op dit moment de enige partij die nog registreert welke zorgmedewerkers frauderen. Inmiddels staan zorgverzekeraars en gemeenten klaar om zorgfraudeurs op een zwart lijst te zetten, maar daarin gaan ze te hard.

Zorgaanbieders zijn aan zet

Eén van de onwenselijke ontwikkelingen rondom zzp'ers in de zorg is de ontwikkeling van diplomafraude. Zo lang zorgaanbieders geen strenge formele check doen, of deze check met harde waarborgen laten uitvoeren door ál hun bemiddelaars, is de kans groot dat fraude met diploma's en VOG's aan blijft houden. De gedragscode voor bemiddelaars zou mogelijk een oplossing kunnen zijn om alle bemiddelende organisaties op eenzelfde wijze kandidaten te laten screenen. Maar dan wordt het bij partijen belegd die daar formeel niet verantwoordelijk voor zijn. Daarmee lijkt een eigen frauderegister van zorgaanbieders logisch, ook al staan organisaties daar ver vanaf. Hoe dan ook blijft het voorkomen van diplomafraude de eindverantwoordelijkheid van de zorgorganisatie. Morgen staan acht diplomafraudeurs voor de rechter.