Veel onrust over ZZPers. Lees over de stand van zaken.

De afgelopen weken gebeurt er weer veel rondom zzpers in de zorg. Op verschillende onderwerpen is er nogal wat aan de hand. Een artikel om weer wat overzicht te krijgen in het dossier ZZP in Nederland en de zorg in het bijzonder.

Flexibilisering arbeidsmarkt heeft oplossingen nodig. Maar die blijven uit.

De flexibilisering van de arbeidsmarkt neemt in rap tempo toe. Inmiddels werkt zo’n 30 tot 40% van de beroepsbevolking op een flexibele wijze. De wijze waarop deze ‘werkenden’ zichzelf verhouden tot een opdrachtgever, wordt vooral gedreven door de behoefte om met eigen regie, variëteit en ruimte te werken. Hoe de formele ‘arbeidsrelatie’ vervolgens uitpakt is secundair.

Sommige werkenden vinden de gewenste ruimte als zij zzp’er worden, anderen voelen zich goed bij een hybride constructie met loondienst + freelancen en weer anderen kiezen voor uitzenden of detacheren omdat dit een werkvorm is die blijkt te passen. Kunnen werken op een manier die bij je past, is voor veel mensen het vertrekpunt geworden. Maar daar is de financiering van sociale voorzieningen niet op ingericht. Vooral zzp’ers dragen minder bij aan sociale voorzieningen. Je kunt als overheid dan vervolgens twee kanten op. Of je past het systeem rondom werkenden aan, zodat sociale zekerheden en arbeidsvormen weer passend zijn bij deze tijd. Of je probeert de werkenden terug te duwen in het oude denken; het vaste contract als de maat der dingen. De overheid en vakbonden kiezen tot nu toe voor het laatste.

Het aantal ZZPers moet teruggedrongen worden

De arbeidswet stelt nog steeds dat iedereen in een dienstverband zit – totdat de opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen aantonen dat dit niet het geval is. Voor de overheid is de vaste arbeidsrelatie (het contract) het primaire uitgangspunt. Het zzp-schap zit als gevolg daarvan al jaren gevangen in onduidelijkheid.

Het ziet er niet naar uit dat dit binnenkort verandert en daarom trekken werkgevers en werknemersorganisaties nog steeds aan het langste eind. De CAO is de heilige graal en het vaste dienstverband is het ultieme vertrekpunt voor deze partijen. Daarmee negeren zij de drijfveren van flexibel werkenden. De overheid positioneert werkgevers en werknemers nog steeds optimaal in ‘de polder’ en inmiddels worden de stuiptrekkingen om het vaste-contract-verhaal nog overeind te houden steeds vreemder. Als er wordt onderhandeld over het pensioen voor werknemers, dan wordt een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers tussen de pensioenafspraken door gemoffeld. Zonder dat zzp’ers daarbij betrokken zijn. Als ZZPers in een CAO voor werknemers opgaan dan noemt de FNV dit een ‘prachtig resultaat’. Als we flex terug naar een vast dienstverband willen duwen zodat de ‘Arbeidsmarkt in Balans’ komt, dan doen we dat door flex te bestraffen en duurder te maken.

Wanneer is er sprake van geen dienstverband?

De onuitvoerbaar gebleken wet DBA, die precies vast moet stellen wanneer je ‘buiten een dienstverband’ werkt, wordt klakkeloos opgevolgd door een volgend debacle – de webmodule. Bovenop de webmodule heeft dit kabinet bedacht dat als je onder de € 16 per uur vraagt, of meer dan € 75 per uur verdient er geen discussie meer hoeft te zijn over jouw status. < € 16 per uur = dienstverband. > € 75 per uur = ondernemer. Dat veel werkenden helemaal niet per uur verrekend worden mag hierbij geen naam hebben. De ‘oplossing’ van het kabinet moet en zal er komen. De webmodule ratelt door op de arbeidswetgeving die er al was, het ‘minimumtarief’ (<€ 16) en ‘zelfstandigenverklaring’ (>€ 75) vragen wel nieuwe wetgeving. Na een internetconsultatie met alle belangenbehartigers konden zelfs werkgevers en werknemersorganisaties er niet meer omheen dat deze twee nieuwe wetten geen goed idee zijn. Zij trokken hun steun in.

Wat is de tussenstand?

• De vakbonden maken via de polder het vaste dienstverband relevant in de hoop in positie te blijven;
• De overheid maakt via de polder het vaste dienstverband relevant in de hoop de sociale voorzieningen overeind te houden;
• Werkenden herkennen zich niet meer in vakbonden of de polder, omdat deze van het vaste dienstverband uitgaan en die boodschap niet meer van deze tijd is;
• Werkenden kiezen steeds vaker voor flexibele arbeid. Ze komen daardoor terecht in arbeidsvormen die druk geven op sociale voorzieningen. Dit maakt werkenden soms kwetsbaar.

Interessant om op te merken is dat aan flexibel werkenden nog nooit door de polder gevraagd is of zij behoefte hebben aan sociale zekerheden en niet gewoon mee willen doen. Want psssst, dat willen ze best wel.

ZZPers in het publieke domein zijn ongewenst

In het onderwijs en de zorg is de uitstroom fors en loopt het aantal zzp’ers snel op. Anders gezegd: het onderwijs en de zorg zitten vol met mensen die een beeld hebben over hoe zij hun vak uit willen oefenen. Zij kiezen voor flexibele arbeidsvormen om dat te realiseren. Voor deze professionals staat niet de arbeidsrelatie centraal. Dat is de behoefte aan ruimte tijdens het werk en de wens werk/prive te kunnen combineren. De kwaliteit van het werkgeverschap in het publieke domein staat onder forse druk. Dit leidt tot uitstroom. Zeker bij de zorg is de enorme groei van ZZPers een gevolg van de droevige omstandigheden bij werkgevers. De doorgeslagen flexibilisering heeft zijn effect op onderwijsinstellingen en zorgorganisaties. Zorgverleners reageren namelijk niet meer op vacatures en trekken hun eigen conclusies. De plicht om onderwijs te bieden en continuïteit van zorg te garanderen komen onder druk te staan.

Laat het vervolgens aan de polder over om tot oplossingen te komen. Laten we kijken welk werk wel en welk werk niet door zzp’ers gedaan kan worden. Ook hiermee wordt volstrekt voorbij gegaan aan de beweging achter de zzp’er. We zijn nog ver verwijderd van de echte diagnose en zullen we nog wel een tijdje de spanning in de zorgpolder op zien lopen verwachten we.