Waarschuwingsregister Zorg en Welzijn stopt. Wat ging er vooraf?

Sinds 1 januari 2022 is het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn gestopt. Werkgevers hadden het register in 2014 opgericht om zorgmedewerkers die niet goed functioneerden aan te kunnen melden. In een poging om het register wettelijk verplicht te maken is nu precies het tegenovergestelde gebeurd. Het register is verdwenen. Wat is er gebeurd?

Waarom is dit belangrijk?

Het is voor zorgorganisaties niet eenvoudig om vast te stellen of zorgmedewerkers, zoals zzp'ers, een kritisch verleden hebben. In de vergewisplicht die organisaties hebben om zorgmedewerkers te controleren, vervulde het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn een rol. Nu het waarschuwingsregister verdwijnt, is er een mogelijkheid weggevallen om veilige zorgverlening te borgen.

Wat was het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn?

Het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn was een landelijk register waar zorgorganisaties kwetsbare zorgmedewerkers konden registreren. De werkwijze was vastgelegd in een protocol. Het waarschuwingsregister werd gezien als één van de instrumenten om een veilige zorgrelatie mogelijk te maken. Bij ernstig grensoverschrijdend gedrag van medewerkers in zorg- en welzijn was het mogelijk om na het verbreken van de samenwerking een melding te doen in het waarschuwingsregister. Denk aan gedrag als diefstal, mishandeling of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hiermee kon worden voorkomen dat die medewerker vervolgens bij een andere zorgaanbieder aan het werk kon gaan. In 2020 is de minister gestart met een traject om het gebruik van het waarschuwingsregister verplicht te stellen. Het register werd gezien als een aanvulling op de VOG en de Leidraad Veilige Zorgrelatie.

Lees ook: Aandacht voor veilige zorgrelaties. Hoe bewaak jij veilige zorg?

Wettelijke verplichting bleek lastig

In 2020 werd tijdens een eerste verkenning duidelijk dat een zwarte lijst aan zorgmedewerkers niet zomaar verplicht te stellen was. Wat maakte een wettelijke verankering van het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn lastig?

• Verzwaring van administratieve lasten voor zorgorganisaties. Het gebruik van het register was een specifieke spelregels gebonden;
• Terughoudendheid om een zorgmedewerker in te schrijven. Het bleek lastig om te objectiveren wanneer iemand in het register thuis hoorde;
• Het verplicht stellen voor zorgorganisaties zou juist tot weerstand leiden. Niet iedere organisatie was bereid mee te werken;
• Een match tussen het juridische systeem van rechtspraak en de VOG was moeilijk te combineren met het register;
• De privacy van een zorgmedewerker werd fors geraakt met een registratie in het register. Is dat wel proportioneel?

Begin vorig jaar is er afgezien van een wettelijke verplichtstelling. Vervolgens was de vraag of zorgorganisaties er überhaupt gevoel bij hadden.

Hadden organisaties wel behoefte aan een landelijk register?

Er is een 'bestuurlijke verkenning' gedaan naar het draagvlak van het behoud van het landelijk register. Zorgorganisaties zijn bevraagd op de nut en noodzaak van het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn stopt. Het verslag van de bestuurlijke verkenning over het waarschuwingsregister vind je hier. Belangrijk is om op te merken dat het vertrekpunt van de verkenning was dat zorgorganisaties het register zelf moesten gaan uitvoeren als ze wat zouden voelen voor het register. Dat is nogal wat. Bij een VOG-verklaring wordt dit proces door een landelijk justitiële dienstverlener uitgevoerd. In het geval van het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn is aan organisaties gevraagd of zij dit zelf wilden gaan doen. De uitkomst laat zich raden.

Geen draagvlak onder zorgorganisaties voor voortzetting WSR

Het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn kreeg geen brede steun voor voortzetting. Als los instrument om een veilige zorgrelatie te organiseren werd het register als te beperkt ervaren. De vraag was of het middel (een register) niet erger was dan de kwaal (enkele problematische medewerkers). Het register werd vaak als buiten proportioneel middel gezien. Daarnaast was het een vrij intensief proces om toegelaten te worden tot het register. Je moet je voorstellen dat iedere organisatie een medewerker aan moet wijzen die met de (zeer) gevoelige informatie om kan gaan. Dit zou ertoe geleid kunnen hebben dat uiteindelijk slechts een aantal organisaties gebruik zijn gaan maken van het register. Zorgorganisaties hebben aangegeven liever op andere manieren aan de vergewisplicht te willen voldoen.

Wat zijn manieren om aan de vergewisplicht te voldoen?

• Beoordelen van het CV op logica en volledigheid;
• Voeren van referentiegesprekken;
• Persoonlijke integriteitverklaring, een eigen verklaring omtrent het gedrag;
• Verificatie van originele diploma’s en getuigschriften;
• Check in het BIG-register of andere beroepsregisters;
• Informatie opvragen bij de IGJ;
• Verklaring omtrent het Gedrag (VOG).

Lees ook: Cliënten rekenen op veilige zorgrelaties. Wat regel je nu al?

Waarschuwingsregister Zorg en Welzijn is inmiddels gestopt

Het doel was om het waarschuwingsregister beter te positioneren, maar het uiteindelijke resultaat is dat het register is gestopt. Als je de stukken erop naslaat dan ontstaat het beeld dat er wel degelijk een behoefte is om op de hoogte te kunnen raken over kwetsbare zorgverleners, maar dat zorgorganisaties niet het eigenaarschap willen over zo'n register. Dit was wel het vertrekpunt van het onderzoek en was de ingeslagen oplossingsrichting. Met het verdwijnen van het waarschuwingsregister Zorg en Welzijn gaat er een bron van informatie verloren die zorgverleners zonder een strafrechtelijk verleden, maar met aantoonbaar verwijtbaar gedrag in kaart bracht.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zal haar rol ten aanzien van seksueel grensoverschrijdend gedrag verder verstevigen dit jaar.