Zorgkosten stijgen. Doelmatige zorginkoop ten koste van kwaliteit.

De werkdruk is de afgelopen jaren flink gestegen binnen de zorgsector, net als de zorgkosten. Administratieve lasten, beperking op het uitvoeren van zorgverlening en minder regie. Het gevolg hiervan is dat zorgprofessionals meer autonomie zoeken in het ondernemerschap als zzp'er in de zorg. Waarom wordt deze trend niet doorbroken?

‘Doelmatige inkoop’ als middel tegen stijgende zorgkosten

Het probleem van steeds zwaardere werkomstandigheden ontstaat bij de financiering van zorg. De zorgkosten bedroegen in 2019 al meer dan € 100 miljard per jaar. Dit plaatst de overheid voor een groot probleem, namelijk hoe houd je de zorgkosten in de hand? Voor het beperken van de uitgaven, wordt er vervolgens door de overheid naar financiers gekeken. Met name zorgverzekeraars. Zij zijn vertegenwoordigd in de lobby van Zorgverzekeraars Nederland en ze zeggen een oplossing te hebben: ‘doelmatige zorginkoop‘. Zij zijn degenen met verstand van slimme inkoop van zorg, zo vertellen ze ons. In de praktijk komt doelmatige zorginkoop neer op het contracteren van zorg tegen een zo laag mogelijke prijs. Hoe minder geld zorgverzekeraars uitgeven, hoe ‘beter’ zij het doen. Immers, zij geven het maatschappelijk geld uit zorgpremie inkomsten ‘doelmatig’ uit. Dit heeft alleen maar voordelen, toch?

Lees ook: Tegenstelling op de zorg arbeidsmarkt is enorm. Een samenvatting.

Impact van doelmatige inkoop op de kwaliteit van zorg

Je zou verwachten dat financiers, zoals zorgverzekeraars en gemeenten, een beeld hebben van wat voor kwaliteit van zorgverlening zij precies inkopen. Of in ieder geval dat zij op zoek zijn naar hoe de kwaliteit is van de zorg die ingekocht wordt. Als je namelijk ‘doelmatig’ zorg in wil kopen, moet je een beeld hebben van het resultaat dat je wil bereiken. Er wordt nu vaak blind gestaard op de zorgkosten. De vraag is of kwaliteit van zorg wel een doel is voor de financier, hoe wezenlijk dit onderwerp ook is voor zorgprofessionals.

‘Een activiteit is doelmatig als weinig middelen nodig zijn voor het behalen van het resultaat van die activiteit’ – Wikipedia

Het grote probleem is dat zorgverzekeraars en gemeenten geen goed beeld hebben van het resultaat dat zorgprofessionals leveren. De kwaliteit van zorg is niet iets waar zij nieuwsgierig naar zijn. Het beperken van de uitgaven aan zorg is het enige resultaat waar zij op sturen. Hier botst kwaliteit en betaalbaarheid met elkaar.

Wat is kwaliteit van zorgverlening dan precies?

Uiteraard is het heel erg lastig om vast te stellen wat ‘kwaliteit’ precies is. Toch zou je daar in gezamenlijkheid wel veel mee kunnen doen. Professionals hebben hier ook behoefte aan. Daar wordt tot nu toe niet voor gekozen. Als je vragen stelt over de kwaliteit, moet je ook iets met de antwoorden. Het lijkt erop dat niet al te veel vragen stellen over de kwaliteit goed werkt voor financiers. Zorginkoop gaat hierdoor op dit moment over een lage prijs, ongeacht de gevolgen.

Kleinschalige zorgaanbieders, zoals zzp’ers in de zorg, hebben het om die reden niet eenvoudig. Grootschalige inkoop van zorg is prettiger voor financiers en kleinschalige zorg komt daarom niet of nauwelijks aan bod. Het lijkt er soms zelfs op dat de corona crisis door zorgverzekeraars werd gebruikt om het de kleinere zorgaanbieders moeilijk te maken. Als er kosten vergoed moeten worden vanwege corona, krijgen grootschalige aanbieders relatief meer dan kleinschalige.

Wat merkt de zorgprofessional in de praktijk?

Terug naar de zorgprofessional in de praktijk. De complexiteit van zorg neemt toe, zonder dat er tijd is om daaraan te wennen. De administratieve lasten blijven hoog, waardoor professionals minder tijd hebben voor de zorgverlening zelf. Er is weinig tijd voor teamontwikkeling en (leren) samenwerken in de praktijk. Hierdoor starten steeds meer zorgprofessionals voor zichzelf. De kwaliteit van het werkgeverschap staat onder druk. Het gevolg van grootschalige inkoop tegen een zo laag mogelijke prijs om de zorgkosten te drukken eindigt vooral op het bord van de zorgprofessional. Die zorgprofessional trekt steeds vaker zijn conclusies en pakt zijn biezen. ‘Onder deze omstandigheden wil ik niet langer werken.’

Doelmatige inkoop verlaagt zorgkosten niet, maar vergroot arbeidsmarkt probleem

Al vele jaren neemt het verzuim en verloop toe. In januari 2021 zat 8 op de 100 zorgverleners inmiddels ziek thuis. Dat het zzp-schap een succesformule blijkt te zijn om verzuim te voorkomen, blijkt niet interessant. Ik kreeg er nog nooit een vraag over. Woorden als ‘alarmerende’ cijfers‘ van uitstroom en verzuim zijn inmiddels normaal geworden. Dat zal nog wel even zo blijven. Vooral zelfstandige zorgprofessionals krijgen de schuld van de stijgende zorgkosten in Nederland. Zo lang financiers weinig oog hebben voor kwaliteit en op prijs blijven inkopen, worden zorgprofessionals uit het vaste dienstverband geduwd en zal verzuim, flexibilisering en uitstroom verder toenemen. Zo lang er niet gekozen wordt voor een stelselwijziging in de zorg, is het belangrijk om zzp’ers in de zorg te faciliteren in hun zelfstandige bestaan, voordat ook zij uitgeput raken.