Nu aansluiten
Terug naar het overzicht
Inschrijven nieuwsbrief
ZZP'er zorg vogelvrij

De zzp'er in de zorg: Vogelvrij, maar vrij als een vogel

starten als zzp'er werken als zzp'er Apr 18, 2021

De groep zorgprofessionals die doorgaan als zzp'er blijft groeien. In een steeds krappere arbeidsmarkt, valt de zzp’er in de zorg steeds meer op. Staat de groep van 160.000 zorgprofessionals symbool voor een nieuwe beweging die gefaciliteerd moet worden om hen te behouden voor de zorg, of horen deze professionals eigenlijk gewoon in loondienst en moeten ze zich niet zo vrijzinnig gedragen? Ik analyseerde vijf documenten die de afgelopen drie maanden werden gepubliceerd. In dit artikel bespreek ik kort wie er een mening heeft over zzp’ers in de zorg en hoe deze eruit ziet.

Onderwerp: hoe houden we de zorg toekomstbestendig?

Door: De Sociaal Economische Raad, in opdracht van het kabinet

Mening over zzp’ers in de zorg: Ja, negatief

Informatie opgehaald over zzp’ers in de zorg? Nee

De SER is een belangrijk adviesorgaan van de overheid. Zij kreeg twee jaar geleden de opdracht om na te denken over de toekomstbestendigheid van de zorg. Welke keuzes moeten we maken om het systeem betaalbaar en bereikbaar te houden? In de SER-verkenning Zorg voor de toekomst komt het woord zzp’er ruim 20 keer voor.

Volgens de SER heeft de coronacrisis laten zien dat zzp’ers in de zorg kwetsbaar zijn en beschermd moeten worden. Ze ondervinden ingrijpende negatieve financiële gevolgen door de pandemie. Ook is de SER van mening dat zzp’ers in de zorg hoge tarieven vragen en dat die tarieven tot financiële problemen leiden voor zorgorganisaties. Zzp’ers in de zorg kiezen vooral de diensten die ze prettig vinden en het vaste personeel heeft er zwaar mee, zo vindt de SER. Als zzp’ers aan het werk zijn voor zorgorganisaties, dan zal er al gauw sprake zijn van schijnzelfstandigheid, weet de SER.

Beheersen van de groei van zzp'ers

De groei van het zzp-schap moet vooral beheerst worden. Zzp’ers ontwrichten de verhoudingen binnen organisaties en ze doen weinig aan scholing, zo schrijft het rapport. Daardoor missen ze aansluiting op de ontwikkelingen in het onderwijs en op het vlak van kwaliteitseisen. Ook hier geldt dat zzp’ers vooral tegen zichzelf beschermd moeten worden. Om ze duurzaam inzetbaar te houden moeten ze vooral van het zzp-schap afgehouden worden.

Onderwerp: hoe gaan we om met de tekorten op de arbeidsmarkt?

Door: onderzoeksbureau Panteia, in opdracht van het ministerie van VWS

Mening over zzp’ers in de zorg: Ja, kritisch

Informatie opgehaald over zzp’ers in de zorg? Ja

In geen enkele andere sector binnen de zorg werken zoveel zzp’ers als in de wijkverpleging (thuiszorg). Het zzp-schap in de zorg is daar begonnen, via het PGB. Zodra er dus een rapport uitkomt over ‘De situatie op de arbeidsmarkt in de wijkverpleging’, staat het woord ‘zzp”er’ daar regelmatig in. Ruim 40 keer worden de professionals die buiten dienstverband werken in dit rapport aangehaald.

Voor dit onderzoek heeft onderzoeksbureau Panteia zelf een aantal zzp’ers gesproken. Complimenten. Volgens het rapport zijn zo’n 5000 tot 7000 zzp’ers actief in de wijkverpleging. Zzp’ers kiezen binnen de wijkverpleging voor deze manier van werken omdat zij werk en privé in een dienstverband niet goed kunnen combineren, zo vertelt het rapport. Ook mensen die net uit de opleiding stromen kiezen er steeds vaker voor direct te gaan werken als zzp'er in de zorg. Van de professionals die nu een dienstverband hebben, kiezen vooral professionals met ruime ervaring voor het zzp-schap.

De meningen over de ontwikkeling van zzp-schap zijn kritisch, zo halen de onderzoekers op. Hoge tarieven, alleen maar diensten werken die je leuk vindt en de kwaliteit zou soms tekortschieten. Het liefst maken opdrachtgevers geen gebruik van zzp’ers, maar blijkt het noodzakelijk. De behoefte aan zorgprofessionals in de wijkverpleging zal alleen maar verder toenemen de aankomende jaren. In 2027 zijn er 30% meer zorgmedewerkers nodig in de wijkverpleging.

De belangrijkste oplossingsrichting die ze opperen is dat de professional centraal gesteld moet worden binnen de zorgorganisatie. Meer autonomie, meer waardering en meer zeggenschap over het eigen werk zijn de voornaamste behoeftes. Met dergelijke suggesties wordt niks gedaan. Daarnaast is er al enkele jaren een Hoofdlijnenakkoord Wijkverpleging die om dezelfde elementen vraagt. Zorgverzekeraars hebben een belangrijke rol in anders contracteren van wijkverpleging, maar zijn juist op zoek naar meer van hetzelfde. Zij werken kleinschalige zorgaanbieders tegen en gaan liever uit van loondienst voor zorgprofessionals.

Onderwerp: hoe krijgen we zzp’ers in de zorg terug in loondienst (1)?

Door: Zorgverzekeraars Nederland & V&VN, op initiatief van zorgverzekeraars

Mening over zzp’ers in de zorg: Ja, negatief

Informatie opgehaald over zzp’ers in de zorg? Ja

Veel zzp’ers in de zorg hebben geen mogelijkheid tot een contract en zijn om die reden aangewezen op niet-gecontracteerd werken in de wijkverpleging. Daar bovenop komt dat ze niet-gecontracteerde zorg zoveel mogelijk willen beperken. Dit staat onder meer in het Hoofdlijnenakkoord wijkverpleging, ondertekend door Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en beroepsgroep van verzorgenden en verpleegkundigen, V&VN. Het aantal maatregelen tegen zelfstandig werkende verpleegkundigen en verzorgenden nemen toe. Twee voorbeelden van de afgelopen maanden.

Indicaties van een zzp'er in de zorg zijn minder waard

In dit document wordt duidelijk dat als je een zelfstandig wijkverpleegkundige bent die zonder contract werkt, jouw indicatiestelling minder waardevol is dan die van collega’s in loondienst. Ondanks dat de beroepsnorm voor alle wijkverpleegkundigen dezelfde is, mag een zorgverzekeraar bij niet-gecontracteerd werkende wijkverpleegkundige op eigen houtje bepalen dat er een second opinion nodig is van een wijkverpleegkundige in loondienst. Met dit document in de hand kan de zorgverzekeraar zich dus onttrekken aan de indicatie van de wijkverpleegkundige. De beroepsgroep van wijkverpleegkundigen steunt deze maatregel, wat blijkt uit de contactgegevens onderaan het document. Deze maatregel heeft gevolgen voor de ruimte die zelfstandige wijkverpleegkundigen krijgen bij het uitoefenen van hun vak en kan vertragend werken voor cliënten die recht hebben op zorg;

Meer verantwoordelijkheden en risico's voor de zzp'er in de zorg

Als de zorgverzekeraar indicatiestellingen afwijst, dan is dat aan strenge regels gebonden. De praktijk van de afgelopen jaren is echter dat er niet goed onderbouwd wordt waarom een indicatiestelling van een wijkverpleegkundige wordt afgewezen of moet worden aangepast. Dat komt omdat de kennis vaak ontbreekt over wat er inhoudelijk mankeert aan een indicatiestelling en de zorgverzekeraar de cliënt niet in de thuissituatie heeft kunnen beoordelen.

Om toch de mogelijkheid te creëren om af te wijzen waar dat gewenst is, hebben zorgverzekeraars in samenwerking met de beroepsgroep een notitie opgesteld waarmee wijkverpleegkundigen juridisch en financieel aansprakelijk gesteld kunnen worden door zorgverzekeraars. Met medewerking van de beroepsgroep van wijkverpleegkundigen krijgt de wijkverpleegkundige er met dit document veel meer verantwoordelijkheden bij dan alleen de beroepsinhoud. Wat men over het hoofd ziet is dat de zorgverzekeraar met dit document de mogelijkheid heeft om met terugwerkende kracht de geleverde zorg af te keuren, met alle gevolgen van dien.

Dit soort maatregelen brengt grote risico’s met zich mee voor alle wijkverpleegkundigen (loondienst en zzp). De consequenties van dit soort keuzes zijn weinig onderzocht. We schreven al eerder dat er over wijkverpleegkundigen heen wordt gestaptin de praktijk. Dat onderzoek uit april heeft echter niet tot een dialoog geleid, maar tot bovenstaande beperkende maatregelen in de maanden erna. Wat mij betreft is de arbeidsmarkt niet geholpen met het opleggen van beperkingen aan (zelfstandige) zorgprofessionals.

Naast de wijkverpleging zijn er natuurlijk nog talloze andere sectoren in de zorg waar zzp’ers rondlopen. Hoe zit het met andere beroepen?

Onderwerp: hoe krijgen we zzp’ers in de zorg terug in loondienst (2)?

Door: Centraal Planbureau, in opdracht van het kabinet

Mening over zzp’ers in de zorg: Ja, negatief

Informatie opgehaald over zzp’ers in de zorg? Nee

In dit document van 557 pagina’s worden ‘zorgkeuzes in kaart’ gebracht. Politieke partijen gebruiken dit document bij het maken van verkiezingsprogramma’s. Maar liefst 147 voorstellen komen voort uit het document, om de zorg betaalbaar en beschikbaar te houden. Zzp’ers in de zorg komen er tweemaal in voor.

  1. Beleidssuggestie 105 op pagina 355 gaat over het verlagen van de vergoeding voor niet-gecontracteerde zorg. Dit raakt de praktijk van psychologen, ambulante aanbieders, vrijgevestigde psychiaters, zorgprofessionals in de wijkverpleging, huisartsenzorg, multidisciplinaire zorg en de medisch specialistische zorg. De samenvatting van wat er met al deze professionals moet gebeuren luidt: “Zzp’ers kunnen ervoor kiezen om bij een instelling te gaan werken.” Terug in loondienst is dus de oplossing, aldus het CPB.
  2. Mocht je daarvan schrikken, scroll dan even door naar suggestie 179 op pagina 526. Deze suggestie heeft het niet gehaald, omdat hij aanloopt tegen Europese wetgeving (!). Toch is deze keuze om ‘de zzp-constructie zorgmedewerkers onmogelijk te maken’ zeer bijzonder. Deze maatregel betreft het onmogelijk maken van (alle) zzp’ers in de zorg. De maatregel blijkt niet uitvoerbaar. Toch is het van belang om je te realiseren dat op dit niveau de politiek nadenkt over hoe ze wensen om te gaan de zzp’er in de zorg.

Tot zover de beelden over hoe voorzichtig we omspringen met zorgprofessionals in de arbeidsmarkt.

Wat niet weet, wat niet deert? De zzp'er in de zorg buitenspel.

Ruim 10% van de 1,3 mln. zorgprofessionals werkt nu zelfstandig, maar ze mogen er nog niet zijn. Eenzijdige en negatieve beelden over de zzp’er in de zorg staan ook in deze vijf documenten centraal. De zzp’er in de zorg is vogelvrij verklaard. Ondanks dat zzp'ers openstaan voor het gesprek, merk ik vooral dat er weinig echte gesprekken plaatsvinden. Het is namelijk makkelijker om over iemand te schrijven als je ze niet gesproken hebt.

Het wordt tijd om met elkaar in gesprek te gaan over een ‘gezonde arbeidsmarkt’ voor alle zorgprofessionals, omdat we zuinig moeten zijn op iedereen die in de zorg werkt. Omdat niet het beleid, maar de praktijk bepalend is voor de toekomst. Zzp’ers maken al jaren onderdeel uit van de arbeidsmarkt en hebben het naar hun zin. Zij voelen zich zo vrij als een vogel, omdat de flexibele wijze van werken hen past en het dienstverband niet meer aantrekkelijk is.

Ondertussen merk ik dat het ijs over zzp’ers in de zorg wel wat smelt. Ook al is de berichtgeving over zzp’ers in de zorg de afgelopen maanden weer erg negatief geweest, merk ik wel dat er lichtpuntjes zijn. Sommige onderdelen van het ministerie van VWS beginnen op te warmen voor hoe het echt zit met zzp’ers in de zorg. Of eigenlijk, hoe slecht het is gesteld met het dienstverband. Ik blijf me inzetten voor een volwaardige positie voor de zzp’er in de zorg. Ik ben namelijk van mening dat zzp’ers ook bij de zorgsector horen.

Dit is een artikel van ZZP-erindezorg.nl

Ken jij hét service abonnement voor zzp'ers in de zorg al?
Wtza abonnement voor zzp'ers in de zorg