Belastingdienst trekt modelovereenkomsten in. Wat speelt er?

De Belastingdienst trekt modelovereenkomsten in die zuiver gebaseerd zijn op 'vrije vervanging'. Per 1 januari 2024 wordt de goedkeuring van deze modelovereenkomst zzp teruggetrokken. Wat speelt er?

Buiten dienstverband: 'geen gezag' of 'vrije vervanging'

Wil je schijnzelfstandigheid voorkomen, dan moet er een overeenkomst van opdracht gebruikt worden die voorkomt dat je in een dienstverband zit. Om onder een dienstverband uit te kunnen, moet gezag ontbreken of moet de werkende zich vrij kunnen laten vervangen. Omdat een werknemer wel gezag ontvangt en zichzelf niet zomaar kan laten vervangen, zijn 'geen gezag' en 'vrije vervanging' leidende principes bij een modelovereenkomst. De Belastingdienst heeft de afgelopen jaren modelovereenkomsten goedgekeurd op basis van 'geen gezag', 'vrije vervanging' of een combinatie van de twee.

Streep door modelovereenkomst zzp 'vrije vervanging'

De Belastingdienst heeft bekend gemaakt dat de goedkeuring van modelovereenkomsten 'vrije vervanging' wordt ingetrokken. De reden hiervoor is het 'Deliveroo arrest' van de Hoge Raad, een belangrijke uitspraak over het wel of niet bestaan van een arbeidsovereenkomst. De Hoge Raad liet zich in maart dit jaar weliswaar niet verleiden tot een politieke uitspraak, maar gaf wel aan dat alleen vrije vervanging ongeschikt is om een arbeidsovereenkomst te voorkomen. Anders gezegd, als je als zzp'er alle ruimte hebt om jezelf te laten vervangen door een ander, kun je nog steeds als schijnzelfstandige gezien worden. Voor het arrest van de Hoge Raad was het beeld nog wel dat 'vrije vervanging' voldoende was om een dienstverband te kunnen voorkomen.

Goedkeuring modelovereenkomst zzp stopt op 1 januari 2024

Op de lijst met goedgekeurde algemene modelovereenkomsten zie je op dit moment nog twee modelovereenkomsten staan onder 'geen verplichting tot persoonlijke arbeid' van VNO-NCW, MKB Nederland en FNV Zelfstandigen. Deze twee algemene modelovereenkomsten gaan uit van vrije vervanging en de goedkeuring hierop vervalt dus per 1 januari aanstaande. Daarnaast wordt er ook bij de modelovereenkomsten voor branches en beroepen met regelmaat gebruik gemaakt van een modelovereenkomst die uit gaat van vrije vervanging. Ook deze goedkeuring zal straks ingetrokken worden. Bij het voorkomen van een dienstverband is het voorkomen van gezag vanaf 1 januari de bepalende factor.

Wat kun jij het beste doen als zzp in de zorg?

Werk jij met een goedgekeurde modelovereenkomst voor een opdrachtgever?

• Check of de modelovereenkomst die jij gebruikt gebaseerd is op 'vrije vervanging'. Voor de zorg wordt er vaak gebruik gemaakt van de mogelijkheid 'geen gezag' om schijnzelfstandigheid te voorkomen of een combinatie tussen 'geen gezag' en 'vrije vervanging'. De kans dat jouw modelovereenkomst alleen van 'vrije vervanging' uitgaat is dus klein, maar het is een check waard;
• Vraag na of jouw opdrachtgever of bemiddelende partij zelf aan de slag gaat met het organiseren van een andere overeenkomst. Organisaties die beschikken over een goedgekeurde modelovereenkomst ontvangen uiterlijk 1 oktober 2023 een brief van de Belastingdienst. Als organisaties afhankelijk zijn van een goedgekeurde modelovereenkomst 'vrije vervanging' dan krijgen zij tot 1 januari 2024 de tijd om "hun arbeidsrelatie anders in te richten als dat nodig blijkt", zo stelt de Belastingdienst.