Nu aansluiten
Terug naar het overzicht
Inschrijven nieuwsbrief
Definitie schijnzelfstandigheid verschilt en

Definitie schijnzelfstandigheid verschilt en dat is een groot probleem

buiten dienstverband Apr 11, 2022

Een rapport van de Rekenkamer heeft de druk op de Belastingdienst flink opgevoerd. De roep om iets te doen aan schijnzelfstandigheid in de zorg neemt toe. De definitie schijnzelfstandigheid verschilt en dat is een groot probleem. Want waar gaan we dan precies iets tegen doen?

Wat is schijnzelfstandigheid?

Het begrip 'schijnzelfstandige' heeft geen wettelijke grondslag. Dit betekent in de praktijk dat er heel verschillend gedacht kan worden over wat schijnzelfstandigen zijn. We lijken het over hetzelfde te hebben, maar omdat de definitie schijnzelfstandige verschilt tussen partijen onderling is dit niet het geval. Als er een oproep komt om 'op te treden tegen schijnzelfstandigheid', dan kan dit tot grote problemen leiden onder zzp'ers en meer specifiek zzp'ers in de zorg. Zeker als zo'n oproep breed gesteund wordt. Afgelopen week werd duidelijk dat deze steun er is, ook onder zzp belangenorganisaties.

Hoe kun je naar schijnzelfstandigheid kijken?

Grofweg kun je op twee manieren tegen schijnzelfstandigheid onder zzp'ers kijken.

  1. De zzp'er mag niet in een dienstverband bij de opdrachtgever, ook al zou deze dit willen. Hij / zij is voor de schijn zelfstandig;
  2. De zzp'er wil zelfstandig werken, maar lijkt teveel op een werknemer. Zijn of haar zelfstandigheid is maar schijn.

In het eerste geval spreken we over werkenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt, zoals postbezorgers of pizza koeriers. In het tweede geval spreken we over werkenden in alle categorieën, die graag buiten dienstverband willen werken maar zich niet voldoende onderscheiden van iemand in loondienst. Vooral in de zorgsector is deze laatste categorie al jarenlang onderwerp voor discussie. ZZP'ers in de zorg zouden onder het gezag vallen van de opdrachtgever, zo is de heersende overtuiging van de Belastingdienst.

Belastingdienst krijgt de zwartepiet: 'faalt aan alle kanten'

Een focusonderzoek door de Rekenkamer heeft de druk op de Belastingdienst vorige week fors opgevoerd. Zo schrijft de Telegraaf dat de Belastingdienst faalt op alle fronten in de aanpak van schijnzelfstandigheid. De Volkskrant schrijft dat het 'de Belastingdienst al jaren niet lukt om te controleren' en de NOS schrijft dat de pakkans (!) heel laag is. De FNV noemt het 'schokkend' en 'totaal ondermijnend voor de arbeidsmarkt'. Als dit soort grote verwijten worden gemaakt, is het van groot belang dat we precies weten wat schijnzelfstandigheid precies is. Dat is niet het geval en daarom gaat het in dit rapport van de Rekenkamer óók over de zorg.

Definitie schijnzelfstandigheid verschilt in rapport Rekenkamer

Het focusonderzoek spreekt zowel over de eerste variant van schijnzelfstandigheid, als de tweede.

Quotes over aanpak gedwongen zzp-schap

Focusrapport, pagina 7: Kenmerken van werknemer, zelfstandige en schijnzelfstandige. 'Een schijnzelfstandig is iemand die langere tijd werkt voor 1 opdrachtgever, voor het inkomen afhankelijk is van deze opdrachtgever en waarbij de opdrachtgever de inhoud en de werkuren bepaalt voor de zzp'er.'

Focusrapport, pagina 10: Schijnzelfstandigheid wordt in de hand gewerkt als opdrachtgevers aan werkgeverschap ontsnappen. 'Zij kunnen dan tegen lagere loonkosten en minder sociaalrechtelijke verplichtingen een arbeidsrelatie met werkenden aangaan, zonder daarbij een fiscaal risico te lopen.'

Focusrapport, pagina 15: 'Een indicator voor schijnzelfstandigheid is dat een zelfstandige voor zijn inkomen voor langere tijd sterk afhankelijk is van 1 opdrachtgever.'

Quotes over aanpak verkapt dienstverband

Focusrapport, pagina 23: 'De sectorgerichte benadering (voor de zorg en de bouw) houdt in dat de Belastingdienst met brancheverenigingen en koepelorganisaties samenwerkt om te voorkomen dat er door repressieve handhaving een ongelijk speelveld ontstaat.'

Focusrapport, pagina 27: 'Aan de bovenkant van de arbeidsmarkt, waar de marktmacht effectief bij de zelfstandigen ligt (bijvoorbeeld de goedbetaalde ict-consultant, die kan kiezen uit de opdrachten die hij aanneemt), loopt de schatkist met name een groter risico vanwege onder meer het onterechte gebruik van fiscale faciliteiten voor zelfstandigen.'

In dit rapport lopen gedwongen zzp-schap én verkapt dienstverband dwars door elkaar heen. Nu de Belastingdienst onder druk gezet wordt om te handelen, is de kans aanzienlijk dat we het hierbij hebben over het handelen richting de onderkant van de arbeidsmarkt én de bovenkant. Aan die bovenkant zitten ook zzp'ers in de zorg, die niet gedwongen zijn tot zzp-schap en al langer het verwijt krijgen dat zij teveel lijken op hun collega's in een dienstverband.

Lees ook: Onderzoek: 95% kiest vrijwillig voor zzp in de zorg

Brede steun voor aanpak schijnzelfstandigheid

Het rapport geeft aan dat er brede steun is voor een aanpak van schijnzelfstandigheid.

'De specialisten van de Belastingdienst die wij hebben gesproken, zijn voorstander van het – stapsgewijs – opheffen van het handhavingsmoratorium. Dat geldt ook voor de (belangenorganisaties van) opdrachtgevers en zelfstandigen die wij spraken. Na opheffing van het moratorium kan de Belastingdienst effectiever optreden, gaan opdrachtgevers en zelfstandigen de wet beter naleven en ontstaat er een betere uitgangspositie om een eerlijker speelveld te creëren tussen opdrachtgevers (onderling) en werkenden (onderling).'

'In het coalitieakkoord is de ambitie uitgesproken om de arbeidsmarkt te hervormen en met aanpassingen te komen. Als onderdeel van dit pakket arbeidsmarktmaatregelen, wordt in lijn met het coalitieakkoord, ook gekeken naar de (inzet van) publiekrechtelijke handhaving. De bevindingen uit het rapport zullen daarbij worden meegenomen.'

Definitie schijnzelfstandigheid verschilt en dat is een groot probleem

Voor zzp'ers in de zorg is het een groot probleem dat de definitie van schijnzelfstandigheid verschilt. Omdat de aanpak van gedwongen zzp-schap enerzijds en de aanpak van opleggen van een dienstverband anderzijds dwars door elkaar lopen in de discussie, is er indirect ook steun voor de aanpak van zelfstandigen in de zorg. Wat ons betreft is de aanpak van de problematiek van gedwongen zzp-schap om werkgeverschap te ontlopen een groot maatschappelijk probleem. Aan de andere kant staat helemaal niet vast dat zzp'ers in de zorg teveel lijken op collega's in een dienstverband. Zeker niet als je de wet- en regelgeving uit de zorg erbij betrekt. Dat er brede steun is voor de aanpak van 'schijnzelfstandigheid' zonder dat hier een wettelijke definitie voor bestaat is zorgelijk te noemen voor zzp'ers in de zorg.

Update 11 April: PZO schrijft dat Handhaving Wet DBA opheffen nu nog onverstandig is.

Dit is een artikel van ZZP-erindezorg.nl

Ken jij hét service abonnement voor zzp'ers in de zorg al?
Wtza abonnement voor zzp'ers in de zorg