Vast flex verhoudingen in de zorgsector raken meer verstoord

Veel wordt gezegd over de verhouding van vaste- en flexibele inzet in zorgorganisaties. In dit artikel wordt gesteld dat een te groot deel flexwerkers heeft geleid tot te hoge kosten. Dit zou MC Slotervaart en MC IJsselmeerziekenhuizen richting de financiële afgrond hebben gedreven. Zij zouden door tekorten aan vaste krachten afhankelijke zijn geweest van externe krachten met "hoge inhuurkosten". De echte vragen stelt men echter niet: hoe raakt de verhouding vast flex verstoord? En waardoor ontstaat een tekort aan vaste krachten bij deze ziekenhuizen?

Zelfversterkend effect zorgt voor uitstroom zorgmedewerkers

De cyclus waar we in zitten is er één met een zelf versterkend karakter. Professionals stromen uit dienst en starten als flexkracht via uitzenden of bemiddeling. Hierdoor ontstaan er tekorten in teams bij zorgorganisaties welke ze moeten opvullen. De instelling belt een leverancier van flexkrachten die vervolgens deze professionals levert. Echter, die flex-leverancier wordt pas gebeld nadat (!) de eigen -nog aanwezige- medewerkers maximaal uitgevraagd zijn voor extra diensten. Deze eigen medewerkers worden hierdoor steeds vermoeider. Dit terwijl de waardering die zij ervaren voor bewezen (extra) diensten niet toeneemt. Met alle collega’s die inmiddels vertrokken zijn en de uitputting die zij ervaren, wordt de drempel om zelf ook over te stappen steeds lager.

De uitstroom versterkt hierdoor zichzelf. Ik kom inmiddels voorbeelden tegen waarin hele delen van teams in één keer met elkaar opstappen. Zorgprofessionals stromen dus massaal uit dienstverband en starten als zzp’er. In onze gesprekken met leden die werken binnen ziekenhuizen, is het zzp’er zijn een hype die zich inmiddels snel verspreid. Vroeger waren de detacheringsbureau de partij die flexibeliteit bood bood aan zorgprofessionals. Tegenwoordig neemt zorgprofessionals zelf de regie. Zij starten als zzp’er en dat blijven ze in grote aantallen doen. 

Lees ook: Waarom ZZP in de zorg zo aantrekkelijk is, is al ruim 10 jaar bekend

Uitstroom van zorgprofessionals leidt tot andere vast flex ratio

Zorgprofessionals zijn het gemiddeld genomen zat. Ja, er zijn werkgevers in de zorg die professionals wel weten te boeien en te binden en die weinig last hebben van astronomisch hoog verzuim en uitstroom. Maar die werkgevers zijn schaars. Ook worden ze niet bevraagd om hun goede voorbeelden te delen met de organisaties die het minder goed doen. De gemiddelde kwaliteit van het werkgeverschap in de zorg zou je dus kritisch kunnen beoordelen. Het is dan ook voor de professionals zelf allemaal geen verrassing dat het escaleert. Waar de professionals vervolgens naar op zoek zijn mag inmiddels ook geen geheim meer heten. Nee, niet ‘meer geld’ als eerste drijfveer, maar ruimte en vrijheid. Of zoals het in de volksmond is gaan heten “minder administratieve lasten“.

Lees meer: Vergelijking van kosten zzp'er en loondienst in de zorg

Betere werkomgeving leidt tot een betere verdeling vast flex

Een inspirerende werkomgeving dus, waar er ruimte is voor het individu en de professional bezig is met de juiste dingen (aldus de professional zelf). Is dat geheel nieuw? Nee hoor, het programma Excellente Zorg van de beroepsorganisatie laat al een aantal jaar zien wat er nodig is voor een goede werkomgeving. Dat programma komt weer af van het al veel langer geteste magneet ziekenhuizen concept. Stamt uit de jaren ’90, kost ruim 4 jaar om te implementeren en dan heb je weinig verloop en verzuim meer over. Verantwoordelijkheid dragen, eigen regie, het vak uitoefenen zoals je zelf belangrijk vindt en streven naar een goed eindresultaat. Het is allemaal geen ‘rocket-science’. Helaas negeren we deze signalen en richten we ons vooral op het gevolg van deze problemen; de flexkracht. Want flex, zelfstandige zorgprofessionals, is inmiddels nodig en is vooral.. duur.

Flexibilisering is het gevolg, niet de oorzaak

We moeten voorkomen dat we ons op flex gaan richten als de oorzaak van het probleem dat organisaties omvallen. Ja, uiteindelijk vallen ze om door het maken van teveel kosten, maar daarvoor is er intern al iets anders omgevallen; de medewerker. Uitgeput en gedesillusioneerd heeft de professional maanden of jaren daarvoor het pand al verlaten. Die verloren medewerker is echter aan het zicht onttrokken van de accountant. Hij of zij heeft geen andere vlaggetjes omhoog doen gaan dan ‘een omstandigheid’ bij het leiderschap. Vervolgens is er flex nodig om de dienstverlening op orde te houden. Dat wil alleen niet zeggen dat de flex zelf het probleem is.

Inmiddels, met een enorme schare aan vacatures, torenhoog verzuim en verloop kun je je niet langer aan de indruk onttrekken dat er iets heel erg niet goed gegaan is bij werkgevers in de zorg. Hoe langer het duurt dat zij de dialoog aan gaan over hoe het komt dat niemand meer solliciteert, hoe groter de kans bestaat dat er organisaties omvallen aan te hoge uitgaven. Tot die tijd hoop ik vooral dat we weg kunnen blijven van teveel ‘flex’ als oorzaak van falende organisaties. Die flexmedewerker werkte namelijk ooit voor diezelfde partij die hem of haar nu inhuurt. Met de vinger wijzen naar die professional zorgt niet voor het behouden van mensen in de zorg. Zo duwen we hen verder ons af. Het echte gesprek over wat werknemers in de zorg nodig hebben ontbreekt.