Veel cliënten vallen én willen niemand tot last zijn

Veel cliënten vallen én willen niemand tot last zijn. Die combinatie is niet eenvoudig. Elke vier minuten komt er een oudere met letsel op de spoedeisende hulp terecht. Dat zet hun autonomie op het spel. In dit artikel vind je cijfers en informatie over oorzaken en gevolgen van het vallen. En hoe ondersteun je als zzp 'er in de zorg kwetsbare cliënten bij het zo zelfstandig mogelijk blijven leven.

Elke vier minuten heeft een oudere spoedeisende hulp nodig

In 2019 waren er naar schatting 109.000 SEH-bezoeken door een val onder mensen van 65 jaar en ouder. Dit betekent dat elke vier minuten een oudere spoedeisende hulp nodig heeft. De meeste 65-plussers vallen in en om het huis. Mogelijke gevolgen zijn hersenletsel, open wond, verrekking of  fracturen. Het CBS meldt dat er dagelijks 13 mensen overlijden door een valpartij. En dan gaan deze cijfers alleen over gevallen die zijn geregistreerd. Er zijn ook ouderen die niet naar het ziekenhuis of de huisartsenpost hoeven na een val, maar er wel last van houden. Ze worden bijvoorbeeld angstig en gaan minder bewegen. Uit de cijfers weten we dat veel cliënten vallen, maar het werkelijke aantal valpartijen is nog veel hoger.

Veel cliënten vallen, struikelen, zwikken en glijden uit

De meeste ouderen (bijna de helft) vallen in en om het huis. Men struikelt, valt van de trap of ladder, zwikken, glijden uit of vallen door een sprong. Het grootste aantal valpartijen vindt plaats in de badkamer, waar de oudere uitglijdt of struikelt. Uit bed en van de trap vallen overkomt vooral tachtigplussers. Een val is nooit zonder gevolgen. Meer informatie is te vinden op de website van Beter Oud.

Verschillende oorzaken leiden tot het risico op vallen

De meest voorkomende oorzaken van valpartijen zijn lichamelijk van aard zoals duizeligheid, slechtziendheid en weinig spierkracht. Maar er kunnen ook mentale obstakels in de weg zitten. Iemand kan bijvoorbeeld bang zijn om te vallen of weinig zelfvertrouwen hebben in eigen kunnen. Ouderen vallen ook door problemen in de woonomgeving. Gladde vloeren, losse stoeptegels opkrullende kleedjes, natte vloeren, ontbreken van verlichting of ontbrekende leuningen leiden tot vallen. Bron.

Er staat iets wezenlijks op het spel als cliënten zijn gevallen

Ouderen willen zichzelf kunnen redden en niemand tot last zijn. Daar hebben ze alles voor over. Zelfstandig leven en eigen regie zijn van onschatbare waarde voor hen. Dus willen ze ook op basis van hun eigen waarden en intenties met tegenslagen omgaan. De gevolgen van vallen verstoren hun autonomie en dat geeft hen een ellendig gevoel. Daardoor groeit de angst om te vallen naarmate de leeftijd stijgt. En dat kan ver gaan.

De laatste drie jaar wankel ik nogal vaak. Daarom heb ik nu een alarmsysteem laten aanleggen. Want ik ben één keer hier tussen deze fauteuils gevallen. En toen dacht ik: jeetje, hoe moet ik hier weer uit komen? De tweede keer had ik dat alarm al, maar toen dacht ik: zal ik bellen of niet? [...] Ik heb dat alarm eigenlijk alleen maar voor het geval dat ik iets breek. Verder denk ik: laat mij maar doodgaan. Maar stel dat ik echt iets breek, wie zorgt er dan voor mij? Ik ben wel in staat om allerlei hulp en zorg in te kopen, maar dat is toch wat anders dan wanneer het je eigen man is… (d22, 2019) Bron.

Zorgverleners geven aandacht en bieden ruggensteun 

Respect voor de autonomie van ouderen is doorslaggevend vóór en na het vallen. Ook als cliënten kwetsbaar en afhankelijk zijn,  richten zorgverleners zich op hun waarden en doelen in het leven.  Op die manier geven zij ruggensteun en kunnen cliënten zélf besluiten nemen over het voorkomen van vallen. De zorgverlener helpt de cliënt (en naasten) bij het maken van keuzes. Samen bespreken ze de mogelijkheden voor extra zorg of aanpassingen aan het huis. Daarbij geven ze informatie over voorzieningen en vergoedingen. Dan kunnen cliënten en hun naasten weloverwogen besluiten nemen. Lees in deze publicatie over wat goed werkt bij behouden van eigen regie.

Gebruik je kwaliteitssysteem om valincidenten te melden

In je kwaliteitssysteem houd je valincidenten bij. In dat systeem vind je een formulier om een valanalyse te maken. Daarmee kun je aantonen hoe je met cliënten samenwerkt en op welke manier je aanstuurt op veilige en goede zorg. Zo laat je ook zien dat je deskundig bent en de beroepsnormen en richtlijnen kent. En daar let de Inspectie altijd op.

Lees ook: Wat verwacht de Inspectie voor de zorg van jou? | ZZP-erindezorg.nl

Meer informatie

• Wil je ouderen nog beter helpen, volg dan (gratis) cursussen over valpreventie
•  De vraag is of verzorgenden en verpleegkundigen in het dagelijkse werk wel voldoende toekomen aan preventie. Lees daarover in het thema 'preventie' het V&VN magazine
• Valpreventie kan voor een deel vergoed worden uit het basispakket van de zorgverzekering. Maar de zorg wordt soms ook deels geregeld door de gemeente. Lees hier hoe dat zit.
• In deze 4-delige podcast praten wijkverpleegkundigen over hun ervaringen met valpreventie.