Waarom kunnen vaste zorgmedewerkers werk en privé slecht combineren?

Onderzoek laat zien dat zorgmedewerkers die flexibel werken in de zorg, werk en privé goed kunnen combineren. Het wordt gezien als een voorname reden om over te stappen naar flexwerk. De vraag die naar mijn mening onvoldoende wordt gesteld, is hoe het komt dat werk en privé combineren met een vast dienstverband niet goed lukt. Waarom kunnen vaste zorgmedewerkers werk en privé slecht combineren?

Hoe combineert iemand werk en privé?

Je kunt werk en privé combineren als jouw agenda de mogelijkheid geeft om te plannen. Wil je een weekendje weg? Dan kan dat alleen als je weet welk weekend je vrij bent. Wil je op bezoek bij vrienden of familie? Een afspraak maken doe je normaal gesproken enkele weken vooruit. Behoefte aan kunst of cultuur? Dat plan je niet van vandaag op morgen. Zeker niet bij een populaire artiest waarbij je blij bent dat je ticket weet te bemachtigen. Het is heel vanzelfsprekend voor veel mensen dat je vooruit kunt plannen in je agenda. Zo is het al lang niet meer in de zorg.

De praktijk van vaste medewerkers in de zorg

Vaste zorgmedewerkers hebben inmiddels geen voorspelbare agenda meer. Dit komt voort uit het feit dat het rooster voortdurend onder druk staat. De gevolgen hiervan zijn groot, omdat een onrustig rooster op het werk de privé levens van zorgmedewerkers raakt. Hieronder mijn observaties uit de praktijk van teams binnen zorgorganisaties.

Rooster is kort van tevoren bekend

Het rooster is slechts kort van tevoren bekend voor vaste zorgmedewerkers. Geregeld komt het voor dat vaste zorgmedewerkers slechts een maand vooraf weten hoe hun rooster zal zijn. Dat betekent in praktische zin dat je eind augustus het rooster voor oktober ontvangt. Het komt ook voor dat het rooster nog geen maand vooraf bekend is. Als je privé iets wil plannen, dan kan dat doorgaans dus niet meer dan -grofweg- zes weken vooruit. Veel privé activiteiten hebben meer tijd om te plannen nodig.

Bestaande rooster wordt voortdurend aangepast

Als je dan het rooster hebt, dan zie je vaak in de praktijk terugkomen dat het alsnog aangepast wordt tijdens de weken dat het rooster bekend is. Hierdoor wordt het rooster op zichzelf onvoorspelbaar. Verzuim en wisselende beschikbaarheid van flex maken aanpassingen noodzakelijk, maar het heeft wel gevolgen voor de vaste medewerker. Die vangt het op. Op het moment dat er diensten worden gewijzigd verloopt de communicatie hierover soms stroef. Hierdoor komen vaste medewerkers er soms zelf toevallig achter dat hun rooster niet meer is wat het was. Dit vergroot de mate van onvoorspelbaarheid.

Werk en privé lopen dagelijks door elkaar heen

De turbulente planning vertaalt zich vaak dagelijks door naar zoiets praktisch als de mobiele telefoon. Daarmee treedt werk voortdurend in het privé domein. In groepsapps zien vaste medewerker regelmatig voorbij komen dat er openstaande diensten zijn. Dikwijls kampen medewerkers met een loyaliteitsconflict. Laat ik mijn collega's in de kou staan door niet te reageren en de openstaande dienst niet op te lossen? Of kies ik voor mijn rust omdat ik ook een time-out nodig heb van het werk? Hierdoor kun je als vaste medewerker op vrije dagen beperkt afstand nemen tot het werk.

Extra diensten brengen extra belasting

Als zorgmedewerkers vervolgens vanuit loyaliteit samen diensten op gaan lossen, verhoogt dit uiteraard de belasting. Het samen oplossen van openstaande diensten kan soms heel voorspoedig gaan binnen een team. Er zijn echter ook teams waar de leiding druk moet uitoefenen om zorgmedewerkers extra diensten op te laten lossen en dat heeft veel gevolgen voor de beleving van vaste zorgmedewerkers.

Wat brengt flexwerk?

Flexibel werken in de zorg, zoals bij zzp, uitzendkrachten en gedetacheerden het geval is, brengt vooral eigen regie. Dat klopt, maar de vraag is of we voldoende door hebben waar die eigen regie op zit. Ik zie terug in de praktijk dat door flexibel te werken, zorgmedewerkers grip kunnen houden op hun werk / privé balans. Ze worden minder in het loyaliteitsvraagstuk gezogen dan vaste collega's, omdat ze geen onderdeel uitmaken van het vaste team. Daarnaast kunnen ze lang vooruit plannen in hun agenda, omdat zij bij een opdrachtgever mogen aangeven wanneer ze wel en niet beschikbaar zijn. Flexwerk brengt daarmee vooral dat zorgmedewerkers zichzelf vitaal kunnen houden. 

Lees ook: Zorgorganisaties bevestigen drijfveren zzp: eigen regie, flexibiliteit

"Alleen de leuke diensten"?

Het verwijt dat aan flexkrachten vaak gemaakt wordt, is dat zij "alleen de leuke diensten willen werken". Het idee over flex is vaak dat zorgmedewerkers die weekenden willen voorkomen of geen avond- of nachtdiensten willen werken, om die reden kiezen voor flex. Het is misschien een overzichtelijk standpunt voor werkgevers, financiers en beleidsmakers in de zorg, maar daarmee negeer je het probleem dat vaste zorgmedewerkers iedere dag ervaren. We zijn daarnaast niet geholpen bij de demonisering van flex in een krappe arbeidsmarkt, maar bij het achterhalen van de populariteit ervan.

"Als die leuke diensten zo leuk zijn, waarom staan ze dan nog steeds open in het rooster?" - flexwerker

Flex, het gezonde alternatief op vast?

De arbeidsmarktproblematiek stelt grote uitdagingen voor de wijze waarop zorgorganisaties het werk voor hun vaste zorgmedewerkers inplannen. Als je rondloopt in de praktijk van de zorg, dan zie je dat de krapte op de arbeidsmarkt zich in allerlei opzichten in het privé leven van vaste medewerkers heeft genesteld. Flexibel werken biedt een uitkomst voor zorgmedewerkers die overbelast dreigen te raken. De vraag is of flexwerk het gezonde alternatief moet zijn op het vaste dienstverband. Tot op heden is dat naar mijn mening wel de praktijk. 

Flex werken vergroot duurzame inzetbaarheid

Een ander onderwerp waar veel over geleerd kan worden, is hoe de beleving van werkdruk bij flexkrachten is. Als ik zorgmedewerkers die flex werken spreek, dan merk ik dat zij meer uren werken, maar minder werkdruk ervaren dan vaste medewerkers. De reden voor deze positievere beleving over werkdruk komt voort uit het feit dát flexwerkers de mogelijkheid hebben om in regie te zijn over hun omstandigheden.

Je kunt meer aan als je het idee hebt dat je jouw omstandigheden zelf kunt beïnvloeden. Voorspelbare omstandigheden leveren in dat opzicht veel op. Dat klinkt misschien logisch als je het leest, maar daar wordt tot op heden weinig mee gedaan. Vaste medewerkers hebben veel last van onvoorspelbare omstandigheden. Flexibel werken in de zorg blijkt de oplossing om in regie te zijn en voorspelbare omstandigheden te creëren. Zodat je werk en privé kunt combineren. Het is naar mijn mening een voorname reden waarom de flexibilisering in de arbeidsmarkt van de zorg blijft groeien. De vraag is wanneer we ervoor open staan om de beweging van flexibilisering in de zorg echt te gaan onderzoeken.