Onderzoek: tijdens coronacrisis liep zorg zzp'er extra risico

Zzp’ers in de ouderenzorg ervaren dat zij tijdens de coronacrisis meer risico hebben gelopen. Dat komt naar voren uit onderzoek van het Amsterdam Universitair Medisch Centrum. Dit bracht grote dilemma's met zich mee. De afweging tussen de zorgplicht die ze ervaren voor hun cliënten en het hun eigen gezondheid is hier een voorbeeld van. Ook het mijden van risico's en de financiële gevolgen van minder of niet werken is een veelgehoord dilemma. Het onderzoek hiernaar is onderdeel van het 'Gezond Zorgen' onderzoek, gefinancierd door ZonMw.

Uitval van medewerkers door de coronacrisis werd opgepakt door ZZP’ers

Diensten voor zzp’ers werden in eerste instantie massaal teruggetrokken. Later kregen zzp’ers meer en meer werk aangeboden toen de pandemie zich verspreidde. Zzp’ers in het onderzoek signaleerden dat zij door instellingen werden ingezet om het eigen personeel te vervangen. In sommige gevallen zelfs preventief, met het doel het eigen personeel te beschermen.

Zzp’ers in de zorg hebben in een aantal gevallen diensten gewerkt die vaste medewerkers vanuit angst of verzuim niet wilden of konden draaien. Opdrachtgevers verwachten van zzp’ers dat ze alleen op specifieke locaties werkzaam zijn, om verdere besmetting te voorkomen. De ondervraagde zzp’ers zijn boos dat er voor de verpleeghuiszorg in het algemeen, maar ook voor hun positie als zzp’er zo weinig aandacht is geweest.

“Er is zoveel gezegd over zzp’ers, ze willen ons aan de kant zetten, maar nu hebben ze ons keihard nodig.”

Het welzijn van zzp’ers in de zorg leek niet hoog op de agenda te staan van politici, zorginstellingen of de beroepsorganisatie. Zo steunde de V&VN hun verzorgende en verpleegkundige leden als die vanwege mantelzorg taken thuis zouden stoppen met werken. V&VN hield echter geen rekening met de duizenden zelfstandige leden, die zo’n keuze niet konden maken. zo hadden zzp’ers in de zorg namelijk geen recht op financiële steun ten tijde van de coronacrisis en voelden zich dikwijls geforceerd om toch aan het werk te gaan.

Beschermingsmaterialen niet altijd beschikbaar voor ZZP'ers tijdens coronacrisis

ZZP'ers die werkten voor zorgorganisaties konden gebruik maken van PBM (Persoonlijke Beschermingsmiddel) als deze beschikbaar waren. Dit was lang niet altijd het geval. Zelfstandige verzorgenden en verpleegkundigen die eigen cliënten hadden, konden de eerste tweeënhalve maand van de pandemie helemaal geen aanspraak maken op PBM. Zij stonden achteraan in de hiërarchie bij de verdeling van beschermingsmiddelen, na ziekenhuizen, verpleeghuizen en gecontracteerde thuiszorg. Hierdoor waren zij aangewezen op PBM die via de commerciële handel te koop was. Deze materialen bleken lang niet altijd betrouwbaar.

Informatie over de risico’s bereikt niet altijd de ZZP'er

Zzp’ers kregen lang niet altijd informatie over de aanwezigheid van corona en kwamen daar pas bij aankomst op locatie achter. De aanpak van corona, verschilde enorm tussen zorgorganisaties onderling. In de thuissituatie kwam het voor dat cliënten hen vroegen om in te komen wonen en op die manier in co-quarantaine te gaan. Deze omstandigheden leverden voor zzp’ers in de zorg grote morele en ethische dilemma’s op.

Financiële steun was niet beschikbaar voor ZZP'ers in de zorg

De TOGS maatregelen voor zzp’ers, gingen vaak niet op voor zzp’ers in de zorg. Hun Kamer van Koophandel SBI-code was namelijk niet opgenomen in de lijst van nummers die voor overheidssteun in aanmerking kwam. De regeling van zorgverzekeraars om zorgaanbieders te steunen, de zogenaamde ‘continuïteitsbijdrage’, bleef lang onduidelijk voor zzp’ers. Pas gisteren werd bekend dat zzp’ers sowieso de continuïteitsbijdrage aan moeten vragen, om voor de TOZO vanuit de gemeente in aanmerking te kunnen komen. De soms maandenlange openstaande rekeningen bij zorgverzekeraars voor zzp’ers die eigen cliënten hebben werden ook tijdens corona niet uitbetaald. Zzp’ers in de zorg stonden er voor hun gevoel financieel alleen voor. Ze hebben zich om die reden genoodzaakt gezien om werkzaamheden te doen waar zij zich (zeer) onveilig bij gevoeld hebben.

Samengevat: Er is te weinig geregeld voor ZZP’ers in de zorg

De coronacrisis heeft de afgelopen maanden een aantal zaken uitvergroot binnen onze samenleving. De zeer kwetsbare positie van zzp’ers in de zorg is er één van. Zo’n 12% van de 1,3 mln. werkenden in de zorg is nu zzp’er in de zorg en dat aantal groeit snel. Toch vormen zij tot op de dag van vandaag het sluitstuk van de gezondheidszorg, tenzij er levensbedreigende risico’s zijn. Op dat moment mogen ze in de vuurlinie lopen en zijn ze ineens heel hard nodig.

Vorige week nog spraken ze weer eens bijzonder negatief over zzp’ers in de zorg. Ditmaal door de SER (Sociaal Economische Raad) die zonder verdere onderbouwing in haar rapport ‘Zorg voor de toekomst – Over de toekomstbestendigheid van de zorg’ het volgende stelt:

“Zzp’ers kunnen ook selectiever omgaan met de diensten die zij wel en niet willen draaien, waardoor het vaste personeel meer op ongunstige uren als avond en weekend wordt ingezet.” en “Het ligt in de rede te onderzoeken of voor zzp’ers voor avond-, nacht- en weekenddiensten dezelfde regels kunnen gelden als voor werknemers in dienstverband.”

Waardering voor de zorg ZZP'ers

Juist de inzet tijdens de coronacrisis zou extra waardering moeten opleveren voor de ZZP'ers in de zorg. Zij hebben tekorten dicht gelopen om de zorg draaiende te houden. Het gebrek aan waardering uit zich ook in de situatie rondom de Zorgbonus in 2020 en 2021. Bij ZZP-erindezorg.nl blijven we ons inzetten om de ZZP'er zo goed mogelijk van informatie te voorzien.