Stappenplan van Gennip: van schijnzelfstandig naar gedwongen dienstverband

Op welke manier gaat minister van Gennip proberen het vaste dienstverband weer tot de norm te verheffen? In dit artikel gaan we in op het stappenplan van Gennip: van schijnzelfstandig naar gedwongen dienstverband.

Vast dienstverband als de norm

CDA-minister van Gennip van het ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) wil dat het vaste dienstverband weer de norm wordt. Voor haar gaan solidariteit en het vaste dienstverband hand in hand. Geen vast dienstverband = niet solidair. Het vaste dienstverband moet wat de minister betreft om die reden weer de norm worden. De minister beaamt dat het vaste contract meer flexibiliteit nodig heeft, maar dat kan nu ook al georganiseerd worden vindt zij. Het advies van de commissie Borstlap om de arbeidsmarkt te herzien schuift zij terzijde.

Aanpak schijnzelfstandigheid

Volgens de minister is er een grote groep werkenden die nu buiten dienstverband werken, maar binnen een vast dienstverband thuis horen. De minister labelt deze groepen werkenden 'schijnzelfstandig'. "Schijnzelfstandigheid moeten we aanpakken, om de solidariteit in ons stelsel te behouden", zo stelt zij. Haar aanpak is om schijnzelfstandigheid heel concreet te maken, zodat deze groep werkenden gedwongen kunnen worden tot een vast dienstverband. Dan zijn we weer solidair. Hoe ziet het stappenplan van Gennip eruit?

Stap 1: verruim de definitie schijnzelfstandigheid

Wat schijnzelfstandigheid precies is, ligt niet wettelijk vast. De definitie schijnzelfstandigheid verschilt per kabinet en dat is een groot probleem. Minister van Gennip is in de eerste helft van 2022 gestart met uit te leggen dat wat haar betreft elke zzp-er mogelijk schijnzelfstandig is. Bij 'alle inkomens, alle sectoren' speelt dit probleem. De vrees dat het vage begrip schijnzelfstandig weleens gebruikt zou kunnen worden om de aanpak op een brede groep te kunnen legitimeren, is uitgekomen. Alle zzp'ers die werken in 'kernfuncties', het 'primaire proces van een organisatie', of 'zij aan zij' naast medewerkers in loondienst, zijn wat haar betreft schijnzelfstandig. "Vast werk moet uitgevoerd worden door iemand met een vast contract." 

Stap 2: negeer de rechten van zelfstandig ondernemers

“Er moet altijd ruimte zijn voor echte zelfstandig ondernemers, maar schijnzelfstandigheid moeten we aanpakken”, gaf Van Gennip vorige week aan tijdens een debat over de arbeidsmarkt. Wat zelfstandig ondernemerschap volgens haar precies is, werkt ze niet uit. Haar aanpak van de arbeidsmarkt gaat over het onderstrepen van dienstverband. ZZP wordt genegeerd. Door het onderwerp zelfstandig ondernemerschap uit de weg te gaan behoudt ze alle ruimte. De minister is vooral bezig om aan te geven wat zelfstandig ondernemerschap niet is. Wat zelfstandig ondernemerschap wel is, blijkt voor haar niet relevant.

Stap 3: wetswijziging gezag = dienstverband

De stap van idee naar de praktijk, moet via wetgeving verlopen. De minister is van plan om het begrip 'gezag' heel specifiek te maken en dit toe te voegen aan de arbeidswet. Volgens de minister val je direct onder 'gezag' als je vast werk doet. Op dit moment is niet precies duidelijk wanneer je wel en niet onder het gezag van een opdrachtgever valt. Deze discussie loopt al jaren. Via de wet DBA en de webmodule is hier de afgelopen jaren veel discussie over geweest. Minister van Gennip wil iedere vorm van twijfel wegnemen via een wetswijziging. Als het begrip van gezag is uitgewerkt binnen de wet, dan kun je niet meer 'buiten dienstverband' werken bij 'vast werk'. Na zo'n wetswijziging heb je in wezen geen discussie meer over de hoogte van een tarief of een specifieke sector. Je hebt ook geen webmodule of modelovereenkomst meer nodig. Daarom doet de minister tot op heden ook weinig met de webmodule.

Terug naar dienstverband per 2025

Als het aan minister van Gennip ligt moet de schijnzelfstandige vanaf 2025 terug naar een dienstverband. Het aanpassen van de wet moet dan dus op orde zijn. In het stappenplan van Gennip kan de handhaving van de wet DBA vanaf 2025 volop van start. Met een wetswijziging in de hand wordt het eenvoudiger handhaven door de Belastingdienst, zo is de verwachting. Daarnaast valt op dat het opschonen van de uitzendbranche via verplichte certificering ook vanaf 2025 van start moet gaan. Je zou hierin kunnen lezen dat uitzenden een goed alternatief moet worden voor al die schijnzelfstandigen.

Behoefte aan vrijheid niet relevant

Het valt op dat de minister in haar argumenten voorbij gaat aan de behoeften van werkenden. Met haar radicale koers zou wat de minister SZW betreft zzp in de zorg bijvoorbeeld niet meer mogelijk zijn. “Een pianoleraar kan prima zzp’er zijn”, zei Van Gennip. “Maar waar we voor moeten waken, is dat iemand die eigenlijk in een vast contract hoort te werken, ook ten aanzien van de collega’s die anders achterblijven, als zzp’er gaat werken om fiscale redenen of om de vrijheid te zoeken die anders ook in een normaal contract geboden zou kunnen worden.” Gedwongen dienstverband dus als je in een vast dienstverband 'hoort' te werken. Jouw behoefte aan vrijheid is geen argument. We blijven de ontwikkelingen op de voet volgen.