Discussie over wel / niet wijzigen zorgstelsel loopt op

De discussie over wel of niet wijzigen van het zorgstelsel loopt op. Nu verwacht wordt dat de informatie en formatie van een nieuw kabinet de nodige tijd in beslag neemt, maken diverse partijen gebruik van de mogelijkheid om hun standpunt over een stelselwijziging in te nemen.

Van zorginfarct naar stelselwijziging?

Durft een nieuw kabinet de aanzet te geven tot een nieuw zorgstelsel? Nu steeds meer partijen zich voor of tegen een nieuw stelsel uitspreken, wordt duidelijk dat het onderwerp op tafel ligt. Al jaren zien zorgprofessionals dat de manier waarop zorg georganiseerd is, hard achteruit gaat. Het zorginfarct grijpt steeds verder om zich heen. De werkdruk is al jaren hoog en dat blijft voorlopig zo. Dat heeft alles te maken met hoe het zorgstelsel is ingericht: de burger wordt van alles beloofd en er zijn steeds minder zorgprofessionals die het werk willen doen. Ondertussen zijn zorgverzekeraars nog steeds verplicht voldoende zorg in te kopen, maar mogen zij hardop zeggen dat de toegang tot zorg voor burgers alvast wordt afgebouwd. Dat doen zij op eigen regie. In de praktijk moet de zorgverlener de boodschap van een falend zorgstelsel naar verzekerden communiceren. Met alle teleurstellingen van dien. Blijven deze omstandigheden zo voor zorgprofessionals? De discussie over het wel of niet wijzigen van het zorgstelsel loopt op. Misschien wel omdat het onderwerp volledig ontbrak in de verkiezingsprogramma's. De zorg leek een taboe-onderwerp in verkiezingstijd.

Patiëntenfederatie: andere inrichting van zorglandschap nodig

In een brief aan informateur Plasterk geeft de Patiëntenfederatie aan dat er echte keuzes nodig zijn om de beschikbaarheid van zorg overeind te houden. De organisatie is kritisch op de toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg. "Waar kunnen patiënten terecht voor goede zorg?" Steeds meer verzekerden maken zich zorgen. Daarmee laat de belangrijkste belangenorganisatie voor patiënten en cliënten het Integraal Zorgakkoord deels los. Eind 2022 tekende de Patiëntenfederatie mee aan het IZA, maar gaf zij al aan dat er wel op korte termijn stappen genomen moesten worden. Het lijkt de Patiëntenfederatie niet hard genoeg te gaan, dat inmiddels met geen woord meer rept over de bestaande afspraken. De belangenorganisatie wil een nieuw perspectief voor verzekerden.

Rugdekking vanuit RVS: stelselverandering is logisch

Als je voor een forse koerswijziging bent in de zorg, dan heb je de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving aan je kant staan. Dit strategische adviesorgaan van de overheid, stelt in haar rapport 'Met de stroom mee' dat een stelselverandering altijd een logische volgende stap is als er teveel aan de zorg schort. Dat is nu het geval, zo stelde zij vorig jaar. "Personeelstekorten en financiële grenzen spelen zeker een rol (bij de achteruitgang van de zorg, red.), maar er is meer aan de hand. Prikkels staan verkeerd, wetten sluiten lang niet altijd op elkaar aan en werken vanuit verschillende, soms conflicterende mensbeelden. Mede hierdoor staat de toegankelijkheid van zorg ernstig onder druk – vooral voor de meest kwetsbaren." Halverwege 2023 werd er nog beperkt gereageerd op dit advies. Inmiddels is dit advies terug in de actualiteit.

Zorgverzekeraars: zorg is niet gebaat bij ingrijpende koerswijziging

Zorgverzekeraars Nederland heeft belang bij het in stand houden van het bestaande systeem. De voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland geeft in een interview te kennen dat hij "verder wil met lopende zorgplannen". Volgens het artikel is de zorg niet gebaat bij een ingrijpende koerswijziging door een nieuw kabinet. De sector moet juist de tijd krijgen om het in september 2022 ondertekende Integraal Zorgakkoord verder uit te voeren. Wat ZN betreft gaat het huidige systeem "acht tot tien jaar" zo verder. De voorzitter haalt aan dat het Integraal Zorgakkoord "is ondertekend door zorgkoepels, werkgeversorganisaties, verzekeraars en het ministerie van VWS". Dat het IZA met de hakken over de sloot er doorheen geduwd werd, wordt gemakshalve niet meer benoemd.

Geen rugdekking vanuit RVS: stop met akkoorden

Dezelfde Raad voor Volksgezondheid en Samenleving raadde het geruime tijd vóór het Zorgakkoord al af om nog een keer een akkoord te sluiten. In haar rapport Opnieuw akkoord? stelde zij dat "Hoofdlijnenakkoorden in de politiek werden gezien als gunstig ‘hard’ instrument om zorguitgaven te beheersen. Deelnemen aan zo'n akkoord werd een voorkeursroute voor veldpartijen, om hun belangen veilig te stellen. Zo kwamen meer partijen aan tafel en kwamen, in ruil voor financiële afspraken, meer en omvangrijkere inhoudelijke afspraken in de hoofdlijnenakkoorden terecht. Deze afspraken werden echter vaak algemeen geformuleerd, speelden onvoldoende in op onderliggende, tegengestelde belangen, of zetten soms vooral de status quo vast. De inhoudelijke afspraken leidden daardoor onvoldoende tot verandering in de zorgpraktijk." Het rapport van de RVS dateert van juni 2021. In september 2022 werd het Integraal Zorgakkoord getekend; een nieuw akkoord.

Zorgprofessionals hebben een stelselwijziging nodig

De politiek laat de zorg al jaren in de kou staan, zo vinden zorgprofessionals. Zij hebben een stelselwijziging nodig om de behoefte aan zorg weer te kunnen laten matchen met hun uithoudingsvermogen. Leunen op een nieuw akkoord met vage termen zoals passende zorg en kwaliteitskompas gaan de zorg niet verder helpen. De belofte aan de burger moet anders, als er met dezelfde hoeveelheid mensen door vergrijzing meer zorg geleverd moet worden. Tijdens de verkiezingen van vorig jaar werd duidelijk dat het zorgstelsel vakkundig buiten de programma's werd gehouden. Misschien wel iets te vakkundig, want inmiddels lijkt het onderwerp als een boemerang terug te komen. Het is onze hoop dat niet bestuurders, maar zorgprofessionals zelf in de media aan het woord komen over hoe zij aan kijken tegen een nieuw stelsel. En wat daarvoor nodig is.