Dit zijn de overeenkomsten tussen flexibilisering in de zorg en het onderwijs

Vooral in de zorg en het onderwijs klagen werkgevers steen en been over de toename van flex en zzp. Zij vragen om maatregelen, zonder daarbij in te gaan op de oorsprong van deze flexibilisering. Dit zijn de overeenkomsten tussen flexibilisering in de zorg en het onderwijs. 

Oproep tot een 'verbod' op zzp

Werkgevers in zowel de zorg als het onderwijs zien uitzendkrachten en zzp'ers als een dure werkvorm die geblokkeerd zou moeten worden. Leerkrachten en zorgmedewerkers worden afgeschilderd als zwakke schapen die worden verleid met lease auto's, vakanties en een hoger inkomen. Commerciële bureaus pakken met hun verdienmodel geld af dat bedoeld is voor kinderen en voor de zorg. Omdat de overheid bij het onderwijs niet ingrijpt, hebben honderden scholen onlangs in één keer collectief afscheid genomen van 'dure zzp'ers'. Het initiatief van werkgevers in het onderwijs kreeg een verdiepend artikel in het FD dat de overeenkomsten tussen flexibilisering in de zorg en het onderwijs goed laat zien.

Onder het mom van 'te duur'

Zowel in de zorg als het onderwijs wordt beweerd dat flex en zzp vooral duur zouden zijn. Schoolbesturen rekenden de media voor dat zij voor een docent die via een uitzendbureau werkt 68% meer betalen dan voor een docent in loondienst. Dit blijkt niet te kloppen. "Het sommetje dat vaak gemaakt wordt, is het brutosalaris van de medewerker afzetten tegen het uurtarief van de uitzendkracht", stelt uitzendkoepel de ABU. "Die vergelijking gaat niet op, want door de werkgeverslasten die daarbovenop komen kost een werknemer eerder 1,3 á 1,4 keer hun brutosalaris. En dan wordt die 68% al heel anders." Zzp'ers kosten niets bij verzuim (ruim 8% in het onderwijs), zij hebben geen vakantiegeld (8%), geen pensioen (4%) en ze ontvangen geen inkomen tijdens de zomervakantie.

Uitstroom door onvoldoende begeleiding

Zowel in zorg als onderwijs is een deel van de uitstroom direct te wijten aan een gebrek aan begeleiding van jonge professionals. Zo'n 9% van de beginnende basisschoolkrachten verlaten binnen één jaar het onderwijs. In het voortgezet onderwijs is dat 18%. Na drie jaar zijn respectievelijk 14% van de basisschoolleraren vertrokken en 24% van de docenten in het voortgezet onderwijs. In de zorg ligt het probleem vooral bij gebrekkige begeleiding tijdens de stage periode. Hierdoor stromen starters in de zorg weer uit.

Behoefte aan meer zeggenschap

Zelf kunnen bepalen hoeveel uren je werkt en dit samen laten lopen met levensfase waar je in zit, is zowel bij zorg als onderwijs een belangrijke pré. Of, andersom gesteld, werkgevers in beide sectoren bieden te weinig flexibiliteit. Zo leidt een te klein contract bijvoorbeeld tot de stap naar zzp. Recent onderzoek laat de redenen zien waarom zorgmedewerkers zzp'er worden en die redenen komen overeen met het onderwijs. De stap naar zzp-schap wordt vooral gemaakt vanwege de behoefte aan flexibiliteit in het werkrooster (66%). Meer afwisseling in het werk is voor 51% van de ondervraagden de voornaamste reden om te starten. De lol van het ondernemerschap en de mogelijkheid om op meerdere plekken ervaring op te kunnen doen staan respectievelijk op plek 3 en 4. Het kunnen combineren van werk en privé staat met 42% op plek 5, gevolgd door 'een hoger inkomen' op plek 6 (30%).

De arbeidsrelatie blijkt fluïde

Zowel in zorg en onderwijs valt de hoge mobiliteit onder medewerkers op. Er wordt gezocht naar betere werkomstandigheden en de arbeidsrelatie is hierbij secundair. Voor leraren geldt bijvoorbeeld voor een intermediair dat 'zo'n 15% tot 20% van ons zzp-bestand jaarlijks overstapt — zonder boete voor overname — naar een vast dienstverband. Vaak gaat het om mensen die anders ontevreden het onderwijs hadden verlaten en op deze manier toch weer hun passie terugvonden.' We zien dit verschijnsel ook in de zorg, met 2500 starters en 850 stoppers per maand. Zzp zit dus niet in beton gegoten en liggen veel mogelijkheden om iemand van buiten dienstverband weer in dienstverband te krijgen. Sterker nog, soms vragen zzp-ers collectief zelf om een dienstverband.

Zorg en onderwijs: werkgevers nog steeds in ontkenning

Werkgevers in zowel zorg als onderwijs spreken dezelfde taal: het ligt niet aan hen, maar de problemen liggen aan marktwerking en de mentaliteit van de externe medewerker. Dat deze externe medewerker meestal eerst een eigen medewerker was, wordt buiten beschouwing gelaten. De bron van flexibilisering, slecht werkgeverschap, wordt eveneens genegeerd. Voor zowel zorg als onderwijs liggen oplossingsrichtingen nog ver weg zolang er wordt gedacht aan uitsluiten, blokkeren of een gedwongen dienstverband. Het resultaat zal zijn dat deze medewerkers de sector verlaten, omdat het vaste dienstverband nu juist niet meer past. In het onderwijs hebben werkgevers meer mogelijkheden om zzp'ers te blokkeren dan in de zorg. Dat komt omdat het onderwijs formeel gezien geen markt is en de zorgsector wel. We hopen dat werkgevers in het onderwijs tot andere inzichten komen, voordat er nog meer (zzp) docenten vroegtijdig stoppen met hun waardevolle werk.