Onderzoek pensioenfondsen: werkgevers veroorzaken uitstroom

Samenwerkende pensioenfondsen riepen werkgevers in de zorg vorige week via dit pamflet op om te stoppen met het actief klein houden van zorgprofessionals. Samengevat stelt het onderzoek pensioenfondsen: werkgevers veroorzaken uitstroom onder zorgmedewerkers en kunnen daar iets tegen doen. 

Waarom is dit belangrijk?

Landelijk is er veel negatieve aandacht over zzp'ers in de zorg. Het aandeel dat werkgevers vervullen in de uitstroom van zorgmedewerkers dat vervolgens leidt tot meer zzp'ers, krijgt een stuk minder landelijke aandacht. Dit is namelijk geen bruikbaar onderwerp voor de zorgpolder. Zo stelde Zorgverzekeraars Nederland onlangs nog dat "werkgevers in de zorg hard bezig zijn om zich te ontwikkelen tot een werkgever van deze tijd". Onderzoek vanuit samenwerkende pensioenfondsen over meer dan een half miljoen (!) zorgmedewerkers laat een ander beeld zien. Werkgevers veroorzaken zelf actieve uitstroom van zorgmedewerkers in loondienst. Het klein houden van zorgmedewerkers is aan de orde van de dag. 

Lees ook: Zorgverleners nemen ontslag om 'normaal' te kunnen werken

Wat is de 'Onderzoekscoalitie voor de zorg'?

Het pamflet ‘Klein houden van zorg- en welzijnsprofessionals vergroot verzuim en uitstroom' is een document van de 'onderzoekscoalitie voor de zorg'. Dit is een samenwerkingsverband van pensioenfondsen PFZW en PGGM, dienstverleners PGGM&CO en IZZ, en de onderzoekers van VERNET en FWG Progressional People. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) geeft advies. Vooral de pensioenfondsen zitten op een enorme hoeveelheid data over wat zorgmedewerkers in een dienstverband doen. Zo kwam Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) onlangs met een onderzoek waaruit bleek dat van iedere 100 zorgmedewerkers die vrijwillig ontslag nemen, er nog maar 58 terugkeren in een nieuw dienstverband. Dit soort onderzoeksresultaten krijgt landelijk nagenoeg geen aandacht.

Lees ook: Onderzoek: werkdruk steeds grotere reden om dienstverband te verlaten

Zorgmedewerkers worden klein gehouden, dus stromen uit

Onderzoekscoalitie voor de zorg - "Veel zorg- en welzijnsorganisaties zoeken de oplossing teveel buiten zichzelf, terwijl zij het verzuim en verloop vergroten door het ‘klein houden’ van hun medewerkers."

Zorgmedewerkers krijgen kleine contracten aangeboden en dit veroorzaakt problemen in de praktijk. De investeringen in doorgroeimogelijkheden en ontwikkeling zijn te laag. Tijd die er voor zorg verlenen beschikbaar is staat onder druk van de administratieve lasten. Eén op de vier zorgmedewerkers functioneert onder het eigen niveau, waardoor zij sneller geneigd zijn uit te stromen. Eén op de zes zorgmedewerkers ervaart geen stimulans om door te ontwikkelen, terwijl er wel behoefte is aan een opleiding of cursus. 75% van de zorgmedewerkers is bewust bezig met zijn of haar loopbaan, maar kan hiervoor niet terecht bij de werkgever. Een derde van de zorgprofessionals is van mening dat de organisatie geen of onvoldoende aandacht heeft voor het bieden van loopbaanmogelijkheden.

Lees ook: Onderzoek: één op de tien zzp'ers kreeg een te klein arbeidsovereenkomst aangeboden

Kleine contracten leiden tot minder werkplezier

Naast 'kleinerende' werkomstandigheden, laat het onderzoek pensioenfondsen ook zien dat de contractgrootte een belangrijke factor is. Gemiddeld is de contractgrootte in de zorg 23 uur per week. Zorgorganisaties houden deze contracten klein omdat zij zoveel mogelijk verzuim willen voorkomen. Ruim een kwart van alle zorgprofessionals werkt minder dan 50%. Dit zijn voornamelijk zorgprofessionals met een functie op niveau 1 of 2, zoals huishoudelijk medewerkers, helpenden en afdelingsassistenten. Verzorgenden hebben gemiddeld een contract voor 21 uur per week, verpleegkundigen voor 25 uur.

Onderzoekscoalitie voor de zorg - "Kleine contracten zorgen voor minder onderling contact en samenwerking, en minder werkplezier. Daarnaast beperken kleine contracten de ontwikkelmogelijkheden van zorgprofessionals, ook als er wel loopbaanpaden zijn. Het is voor werkgevers niet rendabel om zorgprofessionals met een klein contract meer opleidings- en ontwikkelmogelijkheden te bieden dan strikt noodzakelijk."

Kleine contracten leiden tot meer verzuim

Hoe kleiner het contract, hoe hoger (!) het verzuim. Een bijzondere opbrengst van het onderzoek onder een half miljoen zorgprofessionals luidt dat te hard moeten werken en financiële afhankelijkheid juist bij kleine contracten tot een hoger verzuim leiden. In de groep met een contract tussen de 18 en 21,6 uur is het verzuim 8,4%, terwijl dat in de groep met contracten tussen de 28,8 en de 32,4 uur 6,9% is.

Lees ook: Flexibilisering in de zorg stuwt voort: inflatie en verzuim torenhoog

Onderzoek pensioenfondsen: werkgevers veroorzaken uitstroom

Een week nadat Zorgverzekeraars Nederland stelde dat zzp'ers in de zorg 'minder training en bijscholing' doen dan zorgmedewerkers in loondienst, toont onderzoek aan dat het probleem van verloop bij de werkgevers zelf ontstaat. Juist daar wordt er onvoldoende geïnvesteerd in training en scholing. Juist daar worden er kleine contracten aangeboden om het financiële risico te beperken. Het is niet vreemd dat de partij die de werkgever financiert, geen baat heeft bij het echte verhaal over de kwaliteit van het werkgeverschap. Nu stelt een onderzoek pensioenfondsen: werkgevers veroorzaken uitstroom. Het valt ons op dat landelijke media geen aandacht hebben voor dit soort berichtgeving. Negatieve beeldvorming over zzp'ers wordt wel uitvergroot. Naar die groep valt eenvoudig te wijzen. Met als risico dat we tienduizenden zorgprofessionals voorgoed kwijtraken.

Lees ook: Ruim de helft van zzp’ers in de zorg stopt bij gedwongen dienstverband

Is goed werkgeverschap goed mogelijk?

Zijn werkgevers wel in staat om goed werkgeverschap te tonen? De bestuursvoorzitter van Actiz vertelde vorige week dat zorgverzekeraars een loonsverhoging niet doorberekenen in hun tarieven. Een CAO onderhandeling leidt dus tot negatieve financiële consequenties voor zorgorganisaties. De afgelopen decennia zijn salarissen op een historische achterstand gekomen. Vandaag maakte minister van Helder bekend dat er geen geld bijkomt om de loonkloof dicht te lopen. Is er wel financiële ruimte om zorgmedewerkers op niveau te laten werken en zich te laten doorontwikkelen? Is er financiële rugdekking om zorgmedewerkers een groter contract aan te bieden? Eén ding staat vast: de zzp'er in de zorg is niet de bron van het probleem in de arbeidsmarkt. Het is een symptoom. De bron van de uitstroom zou weleens kunnen liggen bij de partij die het geld beheert en vooral wijst naar anderen om zich heen. De rol van zorgverzekeraars als factor van uitstroom verdient nader onderzoek.

Lees ook: Kamerbrief: sinds 1999 blijven salarissen in de zorg 6-9% achter