Eén oproep aan zzp'ers, zeven verwijten en een plan

Zijn bestuurders binnen zorg en welzijn bereid om in de spiegel te kijken als het op hun eigen functioneren aankomt? Oordeel zelf. Een zorgbestuurder en wethouder doen in het NRC een oproep aan zzp'ers in de zorg: maak van het vaste dienstverband weer de norm. Het artikel bevat één oproep aan zzp'ers, zeven verwijten aan hun adres en een plan.

De oproep: maak het vaste dienstverband weer de norm

Op LinkedIn lezen we een oproep aan zzp'ers in de zorg: 'maak het vast dienstverband weer de norm'. Zorgbestuurder Frank van der Linden van Cello legt zzp'ers uit dat zorg "altijd relationeel en wederkerig" is en doet de oproep om je te verbinden "aan cliënten, aan een regio, aan een groep zorgaanbieders, die in jou investeren en waarmee je afspraken kunt maken over jouw inzet en over hoe je vaardig en bekwaam blijft." Een opiniestuk in het NRC (screenshot) laat zien dat die verbinding tot stand moet komen via een vast contract. Volgens de twee bestuurders heeft de vaste zorgmedewerker zich "te lang geen prioriteit gevoeld", maar is die tijd voorbij. Het is tijd om zzp'ers weer in loondienst te plaatsen. Om een en ander wat kracht bij te zetten, worden er zeven verwijten gemaakt. Hieronder de verwijten en de tegenstelling vanuit de praktijk. 

'Het aantal zzp'ers in de zorg is onhoudbaar'

Het "legertje zelfstandigen werd gepredikt als dé flexibele oplossing voor het personeelstekort in de zorg", maar inmiddels zijn we die bedoeling voorbij zo lezen we terug. Zzp'ers kunnen hun werkgeluk niet langer centraal stellen, want vaste medewerkers en cliënten lopen hier schade door op. Het aantal zzp'ers in de zorg is onhoudbaar, zo luidt de stelling. De praktijk laat zien dat het vaste dienstverband onhoudbaar is. Hier lees je de redenen waarom kunnen zzp'ers in de zorg niet terug kunnen in een vast dienstverband.

'PNIL ontneemt cliënten een vast gezicht'

"Een te groot aandeel zelfstandigen en gedetacheerden ontneemt mensen die zorg nodig hebben vertrouwde handen en een vast gezicht". Het standpunt van de bestuurders is dat de wisselende gezichten geen continuïteit bieden. Dat klopt, maar wordt door organisaties zelf veroorzaakt als je naar de praktijk kijkt. Door de voortdurende ad-hoc planning van zorgorganisaties zelf, creëer je geen betrokkenheid. 

'PNIL ondermijnt de werkvloer'

Zzp'ers zouden de solidariteit op de werkvloer ondermijnen doordat hun voorkeuren centraal zouden staan. Wat blijkt? Zorgmedewerkers in een vast dienstverband werken niet 'alsnog de vervelende diensten' door flex, maar door onbetrouwbare planning. Praktijkonderzoek via deze link. Onderzoek laat zien dat slecht bestuur tot uitstroom leidt, wat tot inhuur van PNIL leidt. Daarnaast blijken werkgevers blijken niet bij machte om medewerkers een veilige en gezonde werkplek te bieden. Dus stromen ze uit. Onderzoek door pensioenfonds via deze link.

'PNIL drijft de kosten omhoog'

"Een te groot aandeel zelfstandigen en gedetacheerden ... drijft de kosten verder omhoog.", zo luidt het verwijt. Nee, een zzp'er in de zorg houdt niet netto 'twee tot drie keer' zoveel over als een zorgmedewerker in loondienst. Onderzoek door Berenschot via deze link laat dit zien. Vervolgens merken we dat de gestegen zorgkosten aan de bemiddelaar wordt verweten en dat het maar liefst 80% goedkoper zou moeten kunnen als organisaties het zelf doen. 

'Zzp'ers willen minder nachtdiensten'

"Want werken wanneer je wilt, minder nachtdiensten draaien ... zou leiden tot een groter aantal zorgwerkers met meer werkgeluk." Nee, zzp'ers in de zorg werken niet de 'leuke diensten' op de 'leuke dagen'. Zij werken alle diensten, alle dagen. Praktijkonderzoek onder duizenden zzp'ers is via deze link in te zien.

'Zzp'ers willen méér verdienen'

Zzp'ers in de zorg maken volgens de briefschrijvers de stap naar zzp vanwege hogere inkomsten. "Lange tijd werd gedacht dat meer zzp’ers en gedetacheerde medewerkers de zorg van dienst zouden zijn... Méér verdienen zou leiden tot een groter aantal zorgwerkers met meer werkgeluk." Zzp-ers verdienen meer dan met een vast contract, omdat ze meer uren werken dan in loondienst. Niet omdat ze netto meer overhouden.

'Zzp'ers gaan ten koste van kwaliteit'

"Door het verdwijnen van vaste gezichten vermindert de kwaliteit van de zorg. Vast personeel reageert terecht verontwaardigd als zelfstandigen zich uitroosteren voor de avonddiensten en vakanties." Nee, de kwaliteit van zorg heeft niet ernstig te lijden door de inzet van zzp'ers in de zorg, zo geven collega's in loondienst aan. Onderzoek door ziekenhuizen via deze link.

Het plan: stop met structurele inhuur van zzp'ers!

De zorgbestuurder en wethouder opperen het plan om te stoppen met de inhuur van zzp'ers, of dit in ieder geval aan banden te leggen. Bijvoorbeeld door contractueel vast te leggen dat 'het vaste contract de norm is' of door het stoppen met structurele inzet van zzp'ers. Een oproep die past bij de ministeries van VWS en SZW die graag PNIL in een vast dienstverband willen krijgen, maar niet zo eenvoudig ligt. Met de oproep negeren de twee bestuurders namelijk spelregels zoals die voorgeschreven zijn door de ACM. Zorgorganisaties mogen de inzet van zzp'ers niet samen aan banden leggen. De kansen op de arbeidsmarkt in de zorg dienen voor iedereen hetzelfde te zijn, of dit nu vaste krachten zijn of zzp'ers. Dit in tegenstelling tot het onderwijs, een sector die formeel geen marktwerking kent.  

VZOZ: prachtig staaltje struisvogelvisie

In een reactie laat de vereniging van zelfstandigen VZOZ wijst zij erop dat werkgevers aan zichzelf te danken hebben dat zzp'ers in grote getalen ontstaan. "Het feit dat zzp-ers in de zorg bestaan is een direct gevolg van het algehele slecht werkgeverschap van de werkgevers binnen de zorg. De afgelopen jaren verlaten 25.000 zorgprofessionals per maand vroegtijdig (dus exclusief de gepensioneerden) de zorg. Van die enorme groep professionals die de zorg verlaten blijft 10% behouden voor de zorg, in de vorm van zzp-er." VZOZ geeft aan dat cliënten en collega’s in loondienst anders kijken naar de situatie rondom zzp'ers. "Het valt VZOZ in het bijzonder op dat veel mensen die werken AAN de zorg een onrealistische kijk hebben op mensen die werken IN de zorg. De manier hoe zorgorganisaties zzp-ers inzetten veroorzaakt discontinuïteit. Het feit dat er zoveel zorgprofessionals de zorg verlaten veroorzaakt discontinuïteit. Dat deze discontinuïteit een verlies aan kwaliteit veroorzaakt onderschrijft VZOZ, maar dat ligt overduidelijk niet aan de zzp-er in de zorg." 

VZOZ gaat graag in gesprek met alle relevante partijen om hen hierbij te helpen, maar "dat vraagt ook een grote inspanning van hen en veel zelfreflectie".