Welke randvoorwaarden brengen zorgmedewerkers met zzp op orde?

Deze week hebben vakbonden een akkoord gesloten over een verbeterde CAO voor zorgmedewerkers in de VVT. Al een aantal jaar proberen vakbonden en beroepsorganisaties via wetgeving en CAO afspraken de werkomstandigheden te verbeteren. Aan de andere kant slagen zorgmedewerkers die zzp'er worden daar feilloos in. Welke randvoorwaarden brengen zorgmedewerkers met zzp op orde?

Een voorspelbare agenda

Veel mensen hebben behoefte aan een voorspelbare agenda en daarmee een voorspelbare week. Een goede werk / privé balans is dan ook een belangrijke prioriteit voor zorgmedewerkers. Het stelt je in staat om bij te komen van het werk, vakanties te plannen, privé afspraken te maken en bijvoorbeeld een vaste dag in de rol van mantelzorger of opa / oma te organiseren. Ook deze week sprak ZZP-erindezorg.nl weer zorgmedewerkers die willen starten als zzp'er in de zorg omdat ze deze omstandigheden niet treffen binnen hun vaste baan. Waarom vaste zorgmedewerkers de vervelende diensten werken is niet vreemd als je naar de praktijk kijkt. De wijze waarop werkgevers in de zorg roosteren, brengt continu onvoorspelbare omstandigheden met zich mee. Zzp'ers in de zorg geven aan dat zij onmiddellijk de regie hebben over de agenda nadat zij gestart zijn. Simpelweg omdat zij zelf bepalen wanneer zij beschikbaar zijn. In de praktijk blijken zij vervolgens alle diensten, alle dagen te werken.

CAO: eigen medewerkers hebben eerste keus

Zorgmedewerkers krijgen 'eerste keus' bij de opzet van het rooster. Dit klinkt als een vrij logische aanpak, maar moet via de CAO afgedwongen worden zo blijkt. Met deze CAO afspraak is het doel dat vaste zorgmedewerkers een betere werk / privé balans gaan ervaren. De uitleg van vakbond FNV is dat hiermee een eind komt aan het wensrooster van zzp'ers. "Hiermee hopen we een einde te maken aan het ‘cherry picking’ van zzp’ers, waardoor vaak de meest zware diensten (met name nachtdiensten) door de vaste werknemers werd gedaan", aldus Bert de Haas van FNV. Een bijzondere uitspraak als je je realiseert dat FNV Zelfstandigen, die zichzelf belangenbehartiger voor zzp'ers noemt, onderdeel is van diezelfde FNV.

Een gezond inkomen

Zorgmedewerkers willen graag financieel rond kunnen komen. In een vast dienstverband lukt dat lang niet altijd meer. Armoede ligt zelfs op de loer. Afgelopen week gaf het adviesorgaan Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) nog aan dat "groepen werkenden in de zorg – zoals verzorgenden en helpenden – te maken hebben met een salaris waarmee zij niet of nauwelijks economisch zelfstandig kunnen zijn." Toch geeft minister Helder consequent aan geen ruimte te maken voor meer salaris. Zij wordt hierbij gesteund door een wetenschappelijk advies dat een verhoging van het salaris voor vaste medewerkers onverstandig is. Een perspectief op meer inkomen ontbreekt dus. Dit komt omdat enerzijds het salarisplafond na 10 jaar bereikt is, maar -veel belangrijker- de lonen stijgen onvoldoende mee met deinflatie van 10% in 2022 en dit jaar 6% tot nu toe. Daarnaast is er een loonkloof van zo'n 8% sinds 1999.

CAO: salaris stijgt, maar is het voldoende?

Vanuit dat perspectief klinkt 10% loonsverhoging als een hoop, maar valt dit relatief gezien tegen. De vraag is namelijk of het inkomen minder onder druk staat in het dagelijks leven van zorgmedewerkers. Als we kijken naar de instroom, dan is het aantal starters in zorg en welzijn verdubbeld sinds 2020. Als wij zorgmedewerkers in de praktijk spreken dan krijgen wij niet de indruk dat een 10% salaris verhoging hen tot andere keuzes brengt ten aanzien van de stap naar flexwerk of zzp. Het is belangrijk om te vermelden dat een zelfstandig ondernemer netto niet meer verdient dan iemand in loondienst. We zien in de praktijk vooral dat zorgmedewerkers meer uren werken als zzp'er, dan dat zij dat deden in een vast dienstverband. Het feit dat je met een extra dienst werken aan het einde van de maand ook beschikt over meer inkomen is een belangrijke positieve factor.

Inspraak en zeggenschap

Tenslotte merken we dat zzp'ers in de zorg meer inspraak en zeggenschap ervaren over de wijze waarop zij hun werk doen. Het vak staat weer centraal voor zelfstandigen in de zorg en dat is hetgeen in een vast dienstverband met name werd gemist. Alhoewel zzp'ers in de zorg ook behoorlijk wat administratieve lasten hebben door de Wkkgz en de Wtza, begrijpen zij deze administratieve lasten. Dit maakt een groot verschil in vergelijking met de veelal onbegrepen administratieven lasten voor zorgmedewerkers in vaste dienst. De beleving van zzp'ers is dat zij inspraak en zeggenschap hebben over hun werk en begrijpen voor wie ze het doen. Zelf bepalen welke opleidingen je volgt en hoe jouw loopbaan zich ontwikkelt. Eigen regie over investeringen doen en je eigen unieke toegevoegde waarde. Het komt overeen met de universele behoeften van zorgmedewerkers. 

Wet voor inspraak en zeggenschap

Alhoewel je zou verwachten dat werkgevers er alle belang bij hebben om hun zorgmedewerkers hetzelfde te gunnen, blijkt dit niet de praktijk te zijn. Inmiddels ligt er een wetsvoorstel voor meer inspraak voor zorgmedewerkers bij de Eerste Kamer. Werkgevers zijn na vele jaren van signalen vanuit vakbonden, belangenorganisaties en beroepsorganisaties er niet in geslaagd om eigen medewerkers inspraak te verschaffen. Het moet dus afgedwongen worden via wetgeving. De hoop is dat werkgevers dan wel het belang er van in zien. 

Welke randvoorwaarden brengen zorgmedewerkers met zzp op orde?

Het tempo waarmee zorgmedewerkers hun werkomstandigheden verbeteren gaat snel, nadat zij eenmaal de stap genomen hebben naar zzp-schap. Randvoorwaarden zoals meer inkomen, een voorspelbare werk / prive balans en meer inspraak en zeggenschap in het werk zijn vrijwel onmiddellijk een feit. Het tempo waarmee de omstandigheden voor vaste medewerkers via de CAO en een traject van wetgeving verloopt, neemt veel meer tijd in beslag. Dagen versus maanden, zo niet jaren. Zorgmedewerkers die de stap naar zzp gezet hebben geven vooral aan in hun werkgever(s) teleurgesteld te zijn. Zij worden gezien als de linking-pin tussen de behoeften van zorgmedewerkers en betere werkomstandigheden. Tot op heden mag dit nog niet zo zijn.